Met Warpspeed 9 op Ruimteavontuur

Afvallige Ster van Johan Klein Haneveld is niet zijn eerste science-fictionroman en het zal ook niet zijn laatste zijn. Het is een spannend relaas en bovendien heeft de schrijver zijn verhaal voorzien van de nieuwste aandrijving waardoor je met warp 9 door het boek vliegt.

Mogart is een politieagent bij wie rechtvaardigheid hoog in het vaandel staat. Daarin wijkt hij af van zijn collega’s die tevens een stuk ambitieuzer zijn dan hij. Na zijn ontslag stuurt koningin Firona hem op een missie naar een vreemde wereld die 400 lichtjaar verder ligt. Mogart moet de zoon van de Godin terugvinden die een eigen dysonbol zou maken. Ook moet hij achterhalen waarom zoonlief zijn opdracht niet heeft vervuld en ervoor zorgen dat deze zich van zijn taak kwijt. Bij aankomst treft hij een wereld aan met vreemdsoortige wezens , vreemde niet-menselijke technologie, bewoonde zwevende blokken en een groot wapen dat een hele wereld zou kunnen vernietigen. Een grootste taak wacht hem.

‘Ze waren sterker dan ik’

De proloog leert ons dat het ‘Rechtvaardigheid’ is waar het in het leven werkelijk om draait. Het is meteen een introductie tot pesten, het hoofdthema van dit boek.
Wanneer Mogart als jochie wordt gepest, leert zijn vader hem dat rechtvaardigheid belangrijker is dan het recht van de sterkste. Mogart knoopt deze les goed in zijn oren, het is tegelijk een troost en een baken op grond waarvan hij zijn leven inricht. Het leidt er zelfs toe dat hij politieagent wordt.

Net als Terry White’s koning Arthur die het ‘recht van de sterkste’ wil afschaffen in ruil voor rechtvaardigheid, wil ook Mogart het ‘goede’ doen. Zijn ideeën over rechtvaardigheid vallen bij zijn collega’s echter niet in goede aarde. Ze houden meer van het opvolgen van bevelen en achten zichzelf hoger dan andere mensen. Dat is inherent aan het systeem waarin Mogart leeft.

‘Wilt u zeggen dat u de koningin bent en wij de mierenkolonie?’

Zoals het in een mierenkolonie betaamt, doet het individu er niet toe. Mieren en koningin zijn één organisme en voeren simpel gezegd enkel opdrachten uit. Koningin Firona is verbonden met haar burgers door de nanomachines in hun hersenen. Aldus bestiert ze haar rijk en zorgt ze ervoor dat afwijkingen niet worden getolereerd. Deze worden net als de vader van Mogart als verschoppeling buiten de samenleving geplaatst. In feite is dit een vorm van geïnstitutionaliseerd pesten.

Wanneer Mogart op de andere wereld aankomt maakt hij kennis met een andere samenlevingen waar mensen onderdrukt worden wegens afwijkende meningen. Maar hij vindt ook een samenleving waar mensen zonder dwang van een collectief bewustzijn elkaar helpen.
Wanneer hij bij zichzelf te rade gaat bespeurt hij dat zijn innerlijke stemmen strijden om voorrang. Zijn plichtsgevoel lijkt het te winnen ten koste van zijn andere stemmen. Alleen zijn rechtvaardigheidsgevoel houdt af en toe stand. Zelf vindt hij zich inmiddels onaangenaam gezelschap omdat zijn plichtsgevoel zijn behoefte aan pleziertjes in de weg staat. In feite pest hij daarmee zichzelf.

Ook in de tweede verhaallijn speelt pesten de hoofdrol. Hier draait de schrijver in zekere zin de zaken om. Personage Salato bezit een groot verantwoordelijkheids-en plichtsgevoel en een drive om de gemeenschap waarin hij leeft te beschermen. Toch is hij in dit geval degene die gepest wordt. Zijn treiteraars ontbreekt het juist aan plichtsgevoel. Zij vinden dat hij ‘anders’ is en bedienen zich van het recht van de sterkste om dit tot uiting te brengen. Het lijkt een puur gevoelsmatige kwestie te zijn want intelligent zijn die gastjes niet. Ook is hier een rol weggelegd voor de omstanders die hun snor drukken uit angst om ook slachtoffer te worden van de pesters.

Hoewel het interessant is om dit thema in een science fiction roman uitgewerkt te zien, neemt het wel veel ruimte in beslag. Over het algemeen is dat niet storend maar soms dreigt het te veel van het goede te worden. Vooral de hoofdstukken over het personage Salato roepen af en toe irritatie op. Dat heeft niet alleen te maken met de overheersende aanwezigheid van het thema maar ook met de uitwerking van het personage. Zo wordt uitvoerig verteld hoe Salato zich voelt onder al dat gepest. Deze uitgebreide verklaringen maken het de lezer onmogelijk om zelf invulling te geven en maken het karakter wat plat, saai en bij vlagen irritant. Het had wat subtieler gemogen en zijn lijden had er minder dik bovenop mogen liggen. Toch is Salato gelukkig net geen karikatuur geworden. Hij blijft een geloofwaardig personage.

Mogart komt daarentegen beter uit de verf doordat de hoofdstukken over hem vol actie zitten. De belevingswereld van Mogart komt vooral tot uiting door de manier waarop hij omgaat met de dingen die op zijn pad komen. Ook is er vanwege de spanning en de vele avonturen minder behoefte aan een diepere uitwerking van zijn personage.
Salato heeft daarentegen het nadeel dat hij veel op een en dezelfde plaats zit en het mikpunt van de pesters is. Deze hoofdstukken kennen minder actie en vragen om een diepere belevingswereld maar zonder te veel te ‘vertellen’. Er moet wel nog wat te fantaseren zijn voor de lezer.

‘Zijn lichaam zelf was gedrongen, bijna bolvormig, met vooraan een groot hoofd op een korte nek. Een enkel oog domineerde zijn gezicht en uit zijn bek droop doorschijnend slijm , wapperend als een kleverig gordijn’

De wereld van De Afvallige Ster is bijzonder mooi weergegeven en net als in zijn eerdere boeken slaagt Klein Haneveld erin om een levendig en levensecht universum te scheppen. Zijn gedetailleerde beschrijvingen brengen je dichtbij de bewoners, hun technologie en hun natuur en je waant je werkelijk in de fraaie door de schrijver gecreëerde wereld. Ook zijn personages zijn interessante creaturen. Zo verandert Mogart van een mens met een gedeeld bewustzijn in een vorm van denkende materie. Dat betekent dat hij zich kan veranderen in alles wat hij zich maar kan voorstellen mits hij aan genoeg energie kan komen. En dat probleem levert weer allerlei andere leuke vondsten op.

Conclusie
De Afvallige Ster van Johan Klein Haneveld is een science-fictionroman met een originele wereldbouw en interessante (bio)technologische ontwikkelingen. Het hoofdthema ‘pesten’ wordt niet altijd even fijnzinnig gebracht en dreigt op sommige plaatsen het verhaal te overheersen. Maar gelukkig zijn er de vele onverwachte plotwendingen die met een flink tempo naar een onverwacht maar bevredigend einde voeren. Wat een geweldig en boeiend ruimteavontuur was dit! Hopelijk volgen er meer.