allesomvattend verhaal

In Het achtste leven beschrijft Nino Haratischwili (1983) de geschiedenis van zes generaties van een Georgische familie. Het verhaal start omstreeks 1900 en wordt pas in de 21e eeuw afgesloten. De roman opent met wat wel eens de mooiste proloog ooit zou kunnen zijn. Die eerste pagina’s omvatten alles: poëzie, spanning, humor en uitnodigende beloftes. In het begin is het moeilijk om de verschillende personages binnen het geheel van de familie te plaatsen, maar door de chronologische aanpak en het bijhouden van een stamboom, vielen de puzzelstukjes uiteindelijk allemaal op hun plaats.
Wanneer de twaalfjarige Brilka wegloopt uit een hotel in Amsterdam, moet haar tante, Nitsa, haar zoeken en terug brengen naar Georgië. Brilka’s weigering om naar huis te gaan, brengt bij Nitsa een golf aan emoties teweeg. Een golf waarin ze dreigt te verdrinken, tenzij ze houvast vindt bij hun gemeenschappelijke verleden dat start bij haar betovergrootvader, de chocoladefabrikant en zijn dochters, Lidia, Meri, Stasia en Christine. Het zijn vooral die laatste twee die de geschiedenis mee vorm geven en hun stempel drukken op de toekomst van de volgende generaties: “Stasia’s verhalen hadden voor mij altijd iets magisch gehad, het waren fabels en sprookjes uit een andere wereld, wat Alania vertelde waren feiten, keiharde feiten, heel realistisch en wreed.” Nitsa zoekt een middenweg tussen deze twee uitersten en herschrijft haar familiegeschiedenis aan de hand van anekdotes die ze her en der bijeensprokkelt, aangevuld met eigen fantasieën en gebroken dromen. Omdat het verhaal niet los kan staan van de werkelijkheid, heeft ze aandacht voor de feitelijke geschiedenis, voor de gevolgen van politieke ideeën en maatschappelijke omwentelingen. Centraal staan echter de relaties van haar familieleden, relaties die nooit lijken te functioneren en die stuklopen op algemene ideologieën en individuele overtuigingen.

Nino Haratischwili haalt met dit boek een ware krachttoer uit. Ze kent de geschiedenis van Georgië op haar duimpje en weet die op een boeiende manier te vervlechten met de fictieve levens van de familieleden. Om een volledig beeld te kunnen schetsen moeten haar personages zich in brede kringen bewegen en geraakt worden door de verschillende mijlpalen in de geschiedenis van Georgië en Rusland. Die complexiteit heeft een grote invloed op het verhaal: “Ze waren allemaal veel te sterk met elkaar verbonden, of ze wilden of niet, ze zouden zich nooit van elkaar kunnen losmaken, nooit was er in hun verhaal iets definitief ten einde, zolang ze leefden. Na elk vermeend einde waren er altijd weer andere ontknopingen, wendingen en mogelijkheden.” De veelheid aan gebeurtenissen brengt voortdurend spanning met zich mee, maar houdt ook in dat de auteur zich zo nu en dan vergaloppeert. De pogingen om elk personage en elke relatie betekenisvol te maken, blijken te hoog gegrepen. Verbanden zijn soms te ver gezocht of complex en staan de geloofwaardigheid van het verhaal in de weg.

Chocoladeliefhebbers zullen smullen van het begin van het boek. Er wordt van meet af geheimzinnig gedaan over de kracht van chocolade: “Je moet me beloven, bij alles wat heilig is, dat je dit kostbare geheim als je oogappel zult bewaren. Nooit mag dit recept de familie verlaten. Nooit mag het door een vreemde worden gebruikt. Nooit mag je het lichtzinnig bereiden voor een of ander vrolijk feestmaal. Het moet iets bijzonders, iets zeldzaams blijven.” Ondanks de spanningsboog die de auteur opbouwt rond het geheimzinnige recept, wordt de belofte dat chocolade als een personage in dit verhaal zal meespelen niet waargemaakt. De chocoladedrank die volgens familierecept wordt klaargemaakt, lijkt vooral gecreëerd om de vloek die erop zou rusten te pas en te onpas naar boven te toveren als verklaring voor de vele spelingen van het lot die de familie tarten. Lezers die niet naar het mystieke neigen, zullen hier maar moeilijk in mee kunnen gaan.

Deze minpunten vallen echter in het niets bij de prachtige schrijfstijl en beredeneerde opbouw van het boek. Nino Haratischwili trekt alle registers open en slaagt erin om zowel poëtische en magisch-realistische beschrijvingen uit haar pen te toveren, als droge weergaves van feiten en daden. Dat deze wissels in stijl de continuïteit van het lezen niet in het gedrang brengen, is een enorme verdienste van de auteur, maar zeker ook van de vertalers die een bewonderenswaardig resultaat hebben neergezet. Het achtste leven (voor Brilka) is een boek dat zo rijk geschreven en allesomvattend is, dat veel lezers er hun gading in zullen vinden. Laat je niet afschrikken door de meer dan duizend pagina’s. Het verhaal neemt je vanop de eerste pagina mee en laat je na de laatste bladzijde hunkeren naar meer.