Grimmige DDR-sfeer is voelbaar

Auteur Anya Niewierra zegt over “Het Dossier”: “Het is belangrijk om de verhalen over de Muur te blijven vertellen, om te blijven hameren op het gegeven dat het zinloos is om mensen op te sluiten achter hekwerken.” Zeker nu er in de VS een president is die een nieuwe Muur wil bouwen, is haar boek opvallend actueel.

Er zijn in het boek twee verhaallijnen: de eerste verhaallijn wordt verteld door Josta als ik-figuur. Het boek begint al meteen heftig als we kennis maken met Josta en zij verward wakker wordt en merkt dat er iets mis is buiten: het is ineens lente geworden. Ze blijkt tien dagen kwijt te zijn en al snel wordt duidelijk dat ze een nier kwijt is. Waarom is bij haar een nier verwijderd? Orgaanroof? Waarom hebben ze haar laten leven? De gesprekken met de recherche verlopen stroef. Door haar DDR verleden heeft Josta een wantrouwen richting overheden en agenten ontwikkeld. De recherche ontdekt een duister aspect van haar DDR verleden. Josta besluit om terug naar Berlijn gedaan en zelf op onderzoek te gaan samen met journalist Tom Adler.

Door flashbacks leert de lezer steeds meer over wat er in het verleden van Josta gebeurd is. Als kind viel Josta op door haar teken- en schildertalent. Ten koste van alles zorgde het DDR-regime ervoor dat Josta dit talent ontwikkelde. Later werd ze opgenomen in de “Königstein Gruppe”: een team van kunstvervalsers die het werk van beroemde expressionisten vervalste in opdracht van het DDR-regime. Door de verkoop van deze vervalsingen aan het Westen, haalde het regime de broodnodige deviezen binnen. Vlak voor het vallen van de Muur wordt het hele team in de Stasi gevangenis Hohenschönhausen gezet vanwege een verdwenen Dossier waarin de vervalste kunstwerken, namen, geldstromen e.d. werden geregistreerd. Het team wordt ondervraagd en gemarteld maar het wordt niet duidelijk wie het Dossier heeft laten verdwijnen. Josta zet op geraffineerde, gedurfde en intelligente wijze alles in om Hohenschönhausen te overleven. Ze is een sterke vrouw met een enorm doorzettingsvermogen. Als enige van het team lukt het haar om te ontsnappen en te overleven. Vijfentwintig jaar later is Josta is een teruggetrokken, introverte vrouw geworden door haar traumatische verleden in Oost-Berlijn. De gebeurtenissen hebben haar artistieke ziel vernietigd. De verdwijning van het Dossier blijkt nog steeds reden voor moord.

De hoofdstukken verteld door Josta worden afgewisseld door het verhaal van een andere ik-figuur. Deze ik-figuur vertelt vanaf zijn perspectief een stukje geschiedenis van Josta aan een vrouw met de naam Emma. Langzamerhand maakt Anya Niewierra op een geraffineerde wijze duidelijk wie deze ik-figuur Emma zijn en komen de twee verhaallijnen samen. Deze tweede verhaallijn helpt op een sublieme wijze mee het plot te ontrafelen.

Op een indrukwekkende manier weet de auteur de lezer de grimmige DDR-sfeer te laten voelen. “…In dit land kun je immers niemand vertrouwen…” Het land waar de Stasi keihard optrad tegen iedereen die maar een beetje twijfelde aan de Partij. De auteur beschrijft de DDR-wreedheden erg realistisch. Het is duidelijk dat zij hiervoor zeer gedegen research heeft gedaan.

Het verhaal is boeiend, doet realistisch aan en is spannend. Zo spannend dat je door de pagina’s heen vliegt. De ontwikkelingen volgen elkaar in hoog tempo op. Josta komt steeds meer te weten over het hoe en waarom in het verleden en de puzzelstukjes vallen langzaam in elkaar. Oplossingen worden soms wel snel aangedragen mede door hulp van andere personages, maar de plot blijft overtuigend. Dit boek maakt indruk, misschien nog wel het meest door de zo realistische DDR-sfeer!