Wat is normaal?

Wat is normaal? En hoe gaan individuen om met de druk van de maatschappij om zich ‘normaal’ te gedragen? Dat zijn de centrale vragen in het werk van Sayaka Murata (1979). In interviews vertelt Murata dat dit voor haar heel persoonlijke vragen zijn. Zij begon als jong meisje met schrijven, omdat ze het verstikkend vond om in een mal van normaalheid geperst te worden. Schrijven was toen haar manier van ontsnappen.

Inmiddels lijkt Murata haar eigen weg gevonden te hebben, maar de hoofdpersonen uit haar boeken kiezen soms wel heel extreme manieren om zich aan die druk te ontworstelen. Dat geldt zeker voor Natsuki, de hoofdpersoon van Aardbewoners. Zij wordt geïntroduceerd als een jonge tiener met een nogal rijke fantasie. In haar gedachten is zij een fee, die de aarde beschermt samen met haar twee sidekicks: haar neefje Yuu en haar speelgoedegel Pyuut van de planeet Pohapipinpobopia. Al snel blijkt die fantasie geen schattige kinderdroom, maar een beschermingsmechanisme dat haar helpt geweld en misbruik te overleven.

Na twee hoofdstukken volgt een sprong in de tijd en is Natsuki een volwassen vrouw, die nog steeds haar draai niet heeft gevonden. Ze voelt zich zo vervreemd van de samenleving dat zij denkt dat zij zélf een buitenaards wezen is. Ze observeert de aardbewoners met een klinische blik en ziet de samenleving als een fabriek, waarin mensen zich alleen nuttig kunnen maken door werk en voortplanting. Doe je die twee dingen niet goed, dan tel je niet mee. Om enigszins aan de ijzeren houdgreep van haar familie en de verwachtingen van de samenleving te ontsnappen heeft ze een huwelijkscontract gesloten met een man die net als zij niet helemaal past in het normale plaatje. Zo is de buitenwereld tevreden gesteld, tenminste, voor even, want waar blijven toch die babies?

Vanaf dat punt escaleert het verhaal van realistische naar absurdistische horror. Steeds als je denkt dat het nu niet meer raarder kan, blijkt er toch weer een nieuw niveau van raarheid te bestaan. Dit is ook het punt waar Murata mij kwijt raakte, want hoezeer ik aanvankelijk nog meeleefde met Natsuki, het verhaal schiet op zeker moment zó uit de bocht dat het bijna niet meer serieus is te nemen. Voor mij haalde Murata zo haar eigen punt onderuit en maakt ze niet normaal zijn zó abnormaal dat je je bijna weer gaat identificeren met de ‘normale’ mensen, hoe onaangenaam die ook zijn. Alsof er geen tussenweg bestaat.