De Cirkel – blijven lezen, halverwege wordt ’t echt spannend!

Op het moment dat ik dit schrijf, vertoont het NOS-Journaal beelden van Zweeds bedrijf dat een chip laat implanteren bij zijn medewerkers. Nog niets vergeleken bij de verplichting vanaf je geboorte 24 uur per dag alles wat je doet te laten registeren en te ‘delen’. Dat precies wat het bedrijf wil waarover dit boek gaat. Hoe gevaarlijk is het je ziel te verkopen aan de Googles en Facebooks van deze wereld? Als je dit boek hebt gelezen, denk je daar wel twee keer over na.

Het verhaal laat zich gemakkelijk lezen. De naïeve Mae laat een wat kneuterig wereldje achter zich met een zieke vader en een ex-vriend die iets lampen doet en gaat helemaal voor een baan bij een glanzende internetmultinational. De geforceerde cultuur van dat bedrijf doet denken aan oude Sovjetpropaganda: onnatuurlijk blije werknemers en stiekem iedereen elkaar in de gaten houden. Die sfeer (‘wat zijn we toch allemaal geweldig met z’n allen) heb je écht in jonge succesvolle bedrijven. Dat kan natuurlijk niet goed gaan – en het gaat ook niet goed. Het loopt wel anders af dan je denkt: Dave Eggers is een vakman.

Wie is er niet een beetje bang voor overheersing door technologie? Google met z’n drang alles te willen weten, Facebook dat wil dat je alles deelt, Apple dat links en recht van alles opkoopt… Eggers gaat er prat op dat de technologie die in het boek beschreven staat echt bestaat. Verontrustend, zoals de Volkskrant schreef. Eenmaal verwijst Eggers naar de totalitaire neigingen van die bedrijven als een hoofdpersoon zegt “Stalin staat aan de grens en we moeten ‘m tegenhouden”.

Een Steve Jobs-achtige, een Sergei Brin, een Mark Zuckerberg - ze komen er allemaal in voor. Er is nóg een karakter dat is gemodelleerd naar een bekende persoon in de internetwereld. In het bedrijf hangt een kritische figuur van nog geen dertig jaar met wit haar rond. Mae ‘geeft’ zich nogal makkelijk aan die charismatische vent en later speelt die figuur een belangrijke rol als klokkenluider voor het onheil dat De Cirkel met zijn alziend oog, kan aanrichten. Rara wie is dit…

Wie veel science fiction leest komt het motief ‘jonge hoofdpersoon raakt betrokken bij boze organisatie, bindt onder leiding van vaderlijke figuur de strijd aan’ bekend voor. Met enig wantrouwen begon ik dus aan De Cirkel. Maar Dave Eggers kan schrijven als de beste. Dus niks geen clichématige ontknoping. Werk je door de eerst helft heen: je zult verrast worden!