Ook Vlaanderen had een NSB

‘We moeten verder’, zegt de bij een verhoor in elkaar geslagen professor uit Jeroen Olyslagers’ Wil als hij zijn beul na de oorlog tegenkomt. De auteur ergert zich merkbaar aan de zwijgmentaliteit en het gecollaboreer in Antwerpen. ‘De Vlaamse Jodenvervolging nog niet al te veel beschreven door romanciers. Ik wil laten zien of er nog morele keuzes bestaan onder zo’n regime, en of niet alles ambigu wordt.’

Nederland had Anton Mussert en de NSB, Vlaanderen Staf de Clerq en het VNV. Beiden lieten zich De Leider noemen, beiden gaven leiding aan collaboratie en vervolging in de Tweede Wereldoorlog. Veel politieagenten onttrokken zich aan het opsporen vanJoden, onderduikers en verzetsmensen. Maar er waren ook fanatiekelingen bij. Was in Nederland de Utrechtse politie berucht, in België was het die van Antwerpen. Daar werd na de oorlog werd maar over gezwegen. Nee, dan Wallonië: het stikte daar van de opruiende verzetskrantjes, blijkt uit onderzoek van de Leuvenae historicus Lieven Saerens.

Olyslagers verkeert in het kringetje van intellectuele Vlaamse oproerkraaiers als Jan Fabre (bekend van het kippen de koppen afslaan op toneel). Om de bourgeois te epateren is bij hen alles geoorloofd. En epateren doet dit boek, dat het kennelijke taboe op de collaboratie in WO II in Antwerpen aan de kaak stelt. Als je Olyslaegers moet geloven is die discussie over ‘goed’ en ‘fout in Vlaanderen nog nooit op literaire wijze aangescherpt. Nederland heeft (al vrij lang ook, zo’n 50 jaar…) Hermans’ Tranen der Acacia’s en Donkere Kamer van Damocles. En Het Bittere Kruid (Minco). En Het Achterhuis natuurlijk. En De Aanslag. En Oorlogswinter. En minder bekende boeken zoals Mijn vader was een NSB’er (De Braber), en nog wel 20 die op de hebban-oorlogsbokenlijst staan. (https://www.hebban.nl/lijsten/de-mooiste-oorlogsromans)
Ik ben aan Wil echter niet verslingerd geraakt. Aan de andere kant zijn er mensen die door mij bejubelde David Foster Wallace (Gesprekken met afschuwelijke mensen) – ook allemaal klootzakken - vréselijk vinden. De diepgang van bijv. Het achtste leven (Nino Haratischwili), Stalinisme in Georgië) en de gekte in De puber die de RAF oprichtte (Frank Witzels), burgeroorlogsfeer in West-Duitsland 800 pagina's had ik dat wel. Voor Vlaanderen wellicht baanberekend, dit alom bejubelde boek. Bij wie is opgegroeid met het verraad in Het Achterhuis komen de huichelarij, het graaien, de leugens en de wreedheid onder dat dunne laagje beschaving maar al te bekend voor.