Overwint vriendschap alles?

Stefan Brijs (1969) is in Genk geboren en getogen en ging zelfs als leraar aan de slag bij zijn voormalige middelbare school. In 1997 debuteert hij met ‘De verwording’ dat een jaar later wordt gevolgd door ‘Kruistochten’, een boek waarin hij over zijn zoektochten naar overleden Vlaamse schrijvers op diverse kerkhoven vertelt. Zo verschenen met regelmaat meerdere boeken van zijn hand, waarvan ‘De engelenmaker’ uit 2005 waarschijnlijk de bekendste is; het boek ontving verschillende literaire prijzen in binnen- en buitenland en de vertaalrechten zijn aan meer dan vijftien landen verkocht. Sinds een aantal jaren woont de schrijver in Spanje en heeft over de streek waar hij woont een boek geschreven: ‘Andalusisch logboek’, waarover hijzelf zegt dat het “een bonte verzameling van aantekeningen en impressies, belevenissen en verhalen over de natuur, de cultuur, de geschiedenis en de mensen in het zuiden van Spanje” is.

De cover van ‘Zonder liefde’ is sober gehouden, de kleuren van zowel de Belgische als de Spaanse vlag domineren, verder zien we de titel van het boek en de naam van schrijver. Wie verder kijkt ziet ook ‘roman’ en ‘atlas contact’, de naam van de uitgever, staan en een hond die netjes zit en alert omhoog kijkt naar iets wat binnenvallend licht zou kunnen zijn. Op de achterkant staat de auteur afgebeeld, bijna paginagroot. En toch trekt het boek zonder moeite de aandacht, ondanks de tegenstelling roman en zonder liefde.

Het begin van het boek doet vermoeden dat het een verhaal is dat lang geleden is begonnen. ‘Ik zag haar voor het eerst op een woensdag in september of oktober. In de provincieplaats waar ik in die tijd woonde draaide eens per week een cinefiele film, die door een kenner werd ingeleid.’ En even verder: ‘Het staat me niet meer bij welke film we die eerste keer zagen. Misschien zou ik hem onthouden hebben als ik toen had beseft dat daar onze gezamenlijke toekomst begon.’
De ‘ik’ blijkt Paul te zijn, zevenentwintig, leraar Engels en Nederlands op een middelbare school, nog niet zo heel lang gescheiden en baasje van Fjodor, een golden retriever.
Zij is Ava, de dochter van de filmkenner en bedrijfsarts bij de Belgische Spoorwegen. Ze hebben al vrij snel een klik, al is die alleen vriendschappelijk: ‘...-maar tegenover haar voelde ik niet de minste behoefte om de schijn op te houden. Misschien omdat ik geen enkel ogenblik bijbedoelingen had. Zij was, hoewel aantrekkelijk, niet mijn type.’
Ava zit op het moment van de ontmoeting ‘...in een diep dal, op elk vlak, zelfs haar auto weerspiegelde haar situatie...’
Paul zelf is er al niet veel beter aan toe. ‘Ik was somber, depressief, elke avond dronk ik, whisky, wodka, in mijn eentje, Fjodor languit naast me op de bank, de muziek luid, Mahler, Bach, zelfs Wagner, tot ik in tranen uitbarstte.’
Christine was Pauls eerste vriendinnetje en nadat ze met een ander gezoend had, waren Paul en zij vrij impulsief getrouwd. ‘Waarschijnlijk om haar aan mij te binden.’ Ze waren elkaars tegenpolen, noemden dat complementair, maar uiteindelijk bezweek ze toch voor een gelijkgestemde ziel en verliet Paul.

Ava en Paul blijken allebei een andere kijk op de liefde te hebben, Ava wil vooral passie en geen sleur, Paul wil geborgenheid. Ze kunnen urenlang over van alles en nog wat praten en steunen elkaar bij moeilijke momenten. ‘We hielden elkaar in evenwicht. Zij had mij nodig en ik haar. We hadden elkaar ontmoet in hetzelfde diepe dal en zochten samen de weg die ons eruit zou leiden.’
Ze zoeken en vinden inderdaad steun bij elkaar, vertellen elkaar alles over al dan niet geslaagde dates. Paul probeert het met contactadvertenties, maar Ava wil de juiste per toeval tegen het lijf lopen en lijkt meer succes met haar strategie te hebben dan Paul met de zijne.

Toch blijft op de achtergrond de vraag zinderen of ze zich inderdaad niet of toch juist wel tot elkaar aangetrokken voelen. Of dat misschien alleen Paul gevoelens heeft voor Ava en het niet wederzijds is. Stefan Brijs weet op geraffineerde wijze twijfel bij de lezer te zaaien en ook op de momenten dat er niet veel lijkt te gebeuren hoef je je als lezer niet te vervelen door de mooie zinnen en beschrijvingen die hij gebruikt. Paul en Ava komen echt tot leven op het papier en vooral de observaties die Paul van Ava maakt zijn pijnlijk; hij ziet wel, maar begrijpt niet, of in ieder geval niet voldoende. Dat de situatie niet kan blijven duren mag duidelijk zijn, maar of het een verwachte ontknoping is, mag de lezer zelf uitmaken.