Fout, fouter, foutst

Het boek 'Geheim' van Leoni Jansen gaat over haar vader. Hij heeft in de Tweede Wereldoorlog aan de Duitse kant gevochten, in het Afrika-korps van veldmaarschalk Rommel. Jansen krijgt als jongvolwassene al te horen dat haar vader soldaat in het Duitse leger is geweest. Maar pas tien jaar na zijn dood, in 2009, dringt dat feit als het ware tot haar door en wil ze weten wat erachter zit. Wanneer was hij waar, en hoe fout is hij geweest? Daar hebben haar ouders en verwanten verder altijd over gezwegen. Jansen wil proeven en voelen wat haar vader heeft meegemaakt en hoe hij als jonge jongen was.
Het boek, dat in de ik-vorm is geschreven, beschrijft de speurtocht om het oorlogsverleden van haar vader te reconstrueren, en tegelijkertijd zichzelf en de verhouding tot haar vader te begrijpen. Want de auteur heeft jaren therapie achter de rug vanwege dit familiegeheim en de mix van aantrekken en afstoten die haar vader bij haar hanteerde. Hij slikte handenvol aspirines en uppers en downers, had nachtmerries, zoop en jankte, en altijd 'was hij de zieligste.' (p. 34) Daar kon zij nooit tegenop.
Jansen reist naar Afrika en vervolgens naar Amerika, waar haar vader in zeven krijgsgevangenkampen heeft gezeten. Ook bezoekt ze Duindorp en Veenhuizen. Daar zat haar vader na het einde van de oorlog zijn straf uit. Bijzonder is dat dit verhaal niet chronologisch wordt verteld. Jansen springt heen en weer tussen stukjes van haar zoektocht, haar eigen volwassen leven als zangeres, gezins- en familiegebeurtenissen en haar jeugd. Het boek lijkt eenvoudig en onopgesmukt geschreven. Maar bij nader inzien is het een zorgvuldig afgewogen geheel waarin veel is weggelaten en de kern in korte hoofdstukken is samengebald.
Desondanks ontstaat een gedetailleerd en intiem portret van zowel Jansens vader als van haar eigen leven en de familie als geheel. Zo schrijft de auteur dat ze als kind op school al huilde bij elk happy end van bijbelverhalen, wat haar onderwijzer 'niet normaal' (p. 108) vond. Als volwassene huilt ze nog steeds bij happy ends en ook 'bij elk eindapplaus sta ik weer te janken. Ik vind het volkomen overdreven van mezelf, maar kan het niet tegenhouden. Een Jansen-erfenis?' (p. 108) En als de auteur bij haar tante Annie is, zegt deze dat ze op haar 88e net nieuwe medicijnen heeft gekregen, omdat er ADHD bij haar is geconstateerd. De ik-persoon overweegt bij zichzelf: '(…) ik denk dat het wel waar is, dat iedereen in de familie ADHD heeft. Inclusief mijn vader.' (p. 75)
Uiteraard vraagt Leoni Jansen zich af hoe de mensen op haar zullen reageren als ze de kwestie openbaar maakt. Als slachtofferfamilie heb je bij voorbaat sympathie, maar als daderfamilie? Ook haar vier oude tantes zijn bang. Maar Jansen besluit zich niet door dergelijke angsten tegen te laten houden, omdat de coming-out een essentieel onderdeel is van het blootleggen van haar vaders geheim.
Het resultaat van haar lange speurtocht is positief voor haarzelf, constateert de auteur. Ze kent de waarheid nu en kan die in de ogen kijken, wat haar rust geeft. Ook is ze dankbaar voor de visie van haar half-Joodse oma, die haar vader niet ziet als een foute man, maar als iemand die een foute keus heeft gemaakt. 'Ik heb geen weggestopte vader meer, ik hou weer van hem, zoals hij was, met al zijn haken en ogen. Niet overdreven veel, niet in de afwijzing, gewoon in het midden.' (p. 217)
'Geheim' is een moedig boek en een aanrader.