Een reis met onbekende bestemming

Op 6 november 1939 begint voor Anna Lania de nachtmerrie die later “oorlog” zal heten.
Tot dat moment leefde ze welvarend en gelukkig samen met haar vader in het Poolse Krakau. Haar moeder is overleden. Dan moet vader, samen met andere intellectuelen, “een paar uur weg” Ondanks haar jeugd voelt ze eigenlijk vanaf het begin dat het langer zal duren en omdat ze een heel “voorlijk” meisje is vermoedt ze al snel dat het goed mis is. Dit vooral omdat bekenden, waar ze altijd welkom was, zich van haar afkeren.
Als de wanhoop dreigt toe te slaan voltrekt zich het wonder. Er verschijnt een lange, magere man, die haar zowel ontzag als angst inboezemt. Hij knielt bij haar neer, tsjirpt als een vogel en een zwaluw landt op zijn hand. Deze man moet goed zijn, ondanks zijn prikkende ogen en vreemde gedrag. Wanneer hij weggaat, volgt Anna hem en zo begint hun gezamenlijke reis door de Tweede Wereldoorlog, waarbij de Zwaluwman, zoals hij gaat heten (zijn naam geeft hij niet prijs, want dan kun je “gevonden” worden) beslist wanneer ze lopen of rusten. In beweging blijven is essentieel. Waarheen ze gaan is duister, maar ze komen diverse malen de verschrikkingen van de oorlog tegen, zonder dat die erg expliciet beschreven worden,op een enkele uitzondering na.
Onderweg leert Anna veel van de Zwaluwman en tussen de bedrijven door leert de Zwaluwman ook van Anna. Ze ontmoeten een Jood, Reb Hirschl. Anna is door hem gebiologeerd en wordt "verliefd" op hem, zoals ze het noemt. De Zwaluwman mag hem niet (jaloers?) en Anna krijgt een loyaliteitsprobleem. De relatie tussen het drietal ontwikkelt zich en dit leidt tot ontroerende gebeurtenissen.
In het laatste deel van het boek neemt Anna, door omstandigheden gedwongen, tijdelijk de leiding over. Hier blijkt duidelijk hoe zij , in de loop van vier of vijf jaar, niet alleen lichamelijk, maar vooral ook geestelijk gegroeid is.
Naarmate de oorlogsjaren verstrijken wordt het boek vreemder, fantastischer en aan het eind blijven een aantal vragen voor de lezer onbeantwoord, of tenminste voor meer dan één uitleg vatbaar.
“De Zwaluwman” is geschreven in een bedrieglijk eenvoudige stijl, met vaak korte duidelijke zinnen, totdat er plotseling een min of meer filosofische bespiegeling komt, die de lezer dwingt tot herlezen en nadenken. Dit grondig lezen en overdenken is overigens aan te raden op vrijwel elke bladzijde. Vandaar dat het boek mij meer geschikt lijkt voor de rijpere lezer dan voor kinderen en zelfs jong volwassenen, tenzij ze zo “voorlijk” zijn als Anna!
Ondanks (of misschien zelfs dankzij, omdat je gedachten nog lang bezig gehouden worden) het open einde vind ik het een juweel van een boek, dat ik graag voorzie van vijf sterren!