Ruwe bolster, blanke pit met scherpe humor

De wreker van Laagstad is het debuut van Daniel Polansky en het eerste deel van de Laagstadtrilogie. Het kwam in 2011 uit in de VS, waar de gehele trilogie al gepubliceerd is. Polanski schreef naast de Laagstadtrilogie nog het tweeluik The Empty Throne en enkele op zichzelf staande romans, waaronder de met een Hugo-nominatie bekroonde novella The Builders. Kortom, deze vertaling geeft Nederland de kans om kennis te maken met een auteur die in eigen land zijn sporen duidelijk al verdiend heeft.

Warden is een aan lager wal geraakte agent die in Laagstad, het slechte stadsdeel van de stad Rigus, een handel in verdovende middelen heeft opgezet en zich vooral bezighoudt met zijn klanten en het verdedigen van zijn territorium.
Per ongeluk stuit hij op een dood kind. Aanvankelijk lijkt hij in de problemen te komen omdat hij als mogelijke verdachte wordt aangemerkt, maar zijn problemen worden des te groter als hij officieus de taak krijgt om de dood van het meisje te onderzoeken.
Helaas blijft het niet bij dat ene kind, Warden heeft geen idee waar het te zoeken, en als hij niet op tijd het zaakje opgelost krijgt, dan zal hij opnieuw ingerekend worden door de Stadswachten.

Terwijl hij in het duister tast, de stadswacht in zijn nek hijgt en hij alles op alles moet zetten om het moorden te stoppen, ontfermt hij zich ook nog over straatkind Mees, die kleine klusjes voor hem opknapt.
Warden opereert vanuit de herberg die hij samen met zijn maat Adolphus runt. Sinds de oorlog zijn ze al vrienden. Adolphus is een goedzak die Warden graag uit de problemen zou houden, maar ook wel inziet dat hem dat niet zal lukken.

Het verhaal is in de eerste persoon geschreven vanuit hoofdpersoon Warden. Warden is al vroeg zijn ouders verloren, heeft in een gruwelijke oorlog gevochten en is dus gepokt en gemazeld door het leven. Op het moment dat het verhaal begint lijkt hij wat vastgeroest in zijn leven van kruimelcrimineel, hij is cynisch en lijkt nergens meer echt wat om te geven. Wat me ondanks dat meteen het boek in zoog was de humor. Warden heeft veel slechte eigenschappen, hij is een echte onderwereldfiguur die geweld niet schuwt, erop los vloekt, drugs gebruikt, maar hij is ook een handige ritselaar met een uitgesproken mening over alles en niets. Zijn taalgebruik is rauw en past precies in de buurt waarin hij leeft, maar hij is ook nogal gevat en scherp. Het hele boek is doorspekt met sarcastische observaties. Ik zat nogal eens hardop te lachen bij het lezen van dit boek, en af en toe las ik de grappige opmerkingen voor aan mijn man, bij wie ze ook nogal in de smaak vielen. Om je een idee te geven:
“Ik heb gehoord dat ze in sommige nieuwere inrichtingen de gekken en de imbecielen routinewerk laten doen, zoals knopen aan bergen stof zetten, vanuit de gedachte dat zulke nutteloze arbeid als balsem voor hun verwarde geest werkt. Ik vraag me soms af of de stadswacht geen uitbreiding van die therapie op een veel grotere schaal is, een uitgebalanceerd sociaal programma bedoeld om hen die op een laag niveau functioneren de illusie te geven dat hun bestaan zin heeft.”

Het idee van de aan lager wal geraakte diender die tegen wil en dank weer bij een onderzoek betrokken raakt is natuurlijk al vreselijk vaak gedaan, dus je moet dan wel wat te bieden hebben om dat nog interessant te maken. Ik vind dat Polansky daar in slaagt door een maatschappijkritische laag in te bouwen, die godzijdank niet moraliserend aanvoelt.
Warden komt met allerlei rangen en standen in aanraking en vooral de adel kan op zijn aanhoudende minachting rekenen. Vanuit zijn standpunt is dat min of meer logisch – in het verhaal wordt duidelijk hoezeer Warden de adel veracht om hun methoden om hun positie te handhaven, met alle corruptie, geweld en het op de plek houden van de lagere standen die daarbij hoort, maar hij gaat er behoorlijk pragmatisch mee om. Als hij drugs kan verkopen aan een aristocraat is dat ook weer prima, zolang er betaald wordt. Dat vond ik nou net zo geweldig aan dit boek.

De vroegindustriele omgeving en de achterbuurt waarin het verhaal speelt zijn mooi uitgewerkt en vormen een levendig en gevarieerd decor. Met groot gemak schetst Polansky hoe diverse culturen samenleven in de stad, waarbij hij ook de spanningen die dat soms oproept heel vanzelfsprekend in beeld brengt, zonder dat dit het verhaal teveel gaat sturen. Hij laat het allemaal zien door de ogen van Warden, die ook hier weer vooral pragmatisch omspringt met de omgang met diverse culturen, maar er intussen zo zijn mening bij heeft.

De magie in het verhaal is essentieel voor de plot, maar jammer genoeg wordt deze haast terloops beschreven. Op verschillende momenten lijkt het of Polansky bang is teveel weg te geven over de plot, maar daardoor mist hij soms kansen om het verhaal juist sterker op te bouwen en uit te werken.

Het verhaal is redelijk lineair opgebouwd, met af en toe een hoofdstuk dat is gewijd aan een flashback. Zo zijn er hoofstukken over Wardens vroege jeugd en over zijn diensttijd in oorlogstijd. Hoewel deze hoofdstukken onontbeerlijk zijn voor de plot en zeker ook extra diepgang geven aan het verhaal, haalden ze er de vaart wel wat uit. De hoofdlijn van het verhaal daarentegen, de zoektocht van Warden naar de dader van de moorden, blijft vrij vlot, zelfs al tast Warden vrij lang in het duister.
Wat ik zelf wel jammer vond is dat het verhaal hier en daar wat voorspelbaar verloopt, en dat niet alle plotelementen even goed waren uitgewerkt, waardoor de uiteindelijke ontknoping wat magertjes aanvoelt.
Gelukkig heeft het verhaal verder genoeg te bieden, maar dat was een gemiste kans.

De wreker van Laagstad is een vlotte en goed geschreven fantasy die vooral aanspreekt door de rauwe en scherpe humor.