Roman als medium voor kennisoverdracht

De eerste vrouw is de nieuwe roman van Susan Smit en het eerste boek dat ik van haar lees. Voor onze leesclub maakte ik kennis met haar secure schrijverschap vol spirituele wijsheden.

De eerste vrouw

Zij was de diva van de internationale operahuizen die had gezworen nooit te trouwen. Hij was de vechter, de gokker, de hartenbreker met het engelengezicht die furore maakte op het toneel. Samen vormden de Amerikaanse Geraldine Farrar en de Nederlander Lou Tellegen een van de meest legendarische artiestenkoppels aller tijden. In De eerste vrouw verbeeldt Susan Smit hun grenzeloze ambitie, twijfels, angsten en hartstochtelijke liefde die is gedoemd te mislukken. Tegelijkertijd is de roman het verhaal van een opwindende tijd waarin Europa in een gruwelijke oorlog haar onschuld verliest, de vrouwenbeweging voorzichtig voet aan de grond krijgt en een massamedium het levenslicht ziet dat de wereld voorgoed zal veranderen: de film.

Secuur schrijverschap

De schrijfstijl van Susan Smit is bewijs van een secuur schrijverschap. Ze opent De eerste vrouw ijzersterk met een scène waarin Lou arriveert in Parijs. Met elke perfect ritmisch opgebouwde zin ontrafelt ze langzaam maar daadkrachtig het decor. Als een toneelstuk waar het decor achter de spelende acteurs wordt opgebouwd door een goed geoliede machinerie aan decorbouwers. Daarna had ik echter moeite het verhaal te laten binnendringen. Er is steeds minder ruimte voor beschrijving van decor, waardoor de beeldvorming bij mij stroef verliep. In een sneltreinvaart vlieg je daarbij door het verhaal dat beschouwend en daardoor te afstandelijk overkomt.

Maar dat heeft een reden, want in De eerste vrouw is Geraldine de auteur. Ze zegt: ‘Ik kleur in, verdik de tijd, verfraai, parafraseer, stel me voor en herinner me.’ Er is een verschil in stijl tussen de hoofdstukken vanuit het perspectief van Geraldine en van Lou. De eerste spreekt in de ik-vorm en richt zich tot Lou. Daar verhaalt Smit subtieler met fijnzinnige beschrijvingen, terwijl Lous verhaal met zekere afstand in hij-vorm de revue passeert. Susan Smit is duidelijk een wijze vrouw wat sterk terugkomt in dit verhaal. Maar door de vaart en afstandelijkheid miste ik soms de gevoelsmatige worstelingen die tot de talloze spirituele inzichten hebben geleid. Met name bij Lou betwijfelde ik of die wijsheid paste bij zijn karakter.

Een ander licht

De uitkomst is al bekend wat doet vermoeden dat je als lezer in diepere lagen moet denken. Het verhaal lijkt mij ondergeschikt aan de spirituele inzichten van de auteur, zoals de romancier Paulo Coelho naam heeft gemaakt als spiritueel inspirator en filosoof Alain de Botton met zijn laatste werk voor fictie koos als medium. De snelheid, het beschouwende karakter en de filosofische doorgronding brengen mij tot de conclusie dat Smit met De eerste vrouw een boek heeft geschreven als medium voor haar spirituele wijsheden. Van de indrukwekkende hoeveelheid diepgaande inzichten die Susan Smit in De eerste vrouw heeft verwerkt kan menig schrijver enkel dromen voor een heel oeuvre.

Lees het niet als een simpele en meeslepende liefdesgeschiedenis. Vul niet in en sta open voor de inzichten. De enorme hoeveelheid aan diepgaande passages maakt De eerste vrouw een uniek boek dat met name voor de filosofen onder ons food for thought oplevert. Het is in die zin een roman als medium voor kennisoverdracht.

(Deze recensie verscheen eerder op www.alexhoogendoorn.nl)