Meer dan 5,3 miljoen beoordelingen en recensies Organiseer de boeken die je wilt lezen of gelezen hebt Het laatste boekennieuws Word gratis lid
×
Lezersrecensie

Claustrofobische escalatie

19 september 2016
Maartje Wortel graaft met haar woorden een gat en laat het aan de lezer over de leegte te duiden met een betekenisvolle interpretatie.


Er moet iets gebeuren

In Er moet iets gebeuren treedt Maartje Wortel buiten de gebaande wegen om de levens van personages te vervlechten met dat van haarzelf. Ze richt zich tot ex-geliefdes, haar huidige redacteur en de lezer. Ze is genadeloos persoonlijk, aldus de uitgeverij, en laat zien dat de taal machteloos is in ons wapen tegen de tijd, en toch ons enige wapen: ‘Er zijn in het leven meerdere momenten waarvan je zegt dat je ze niet zult vergeten, maar zonder taal vergeet je ze op den duur toch.’

Claustrofobische escalatie

Maartjes kenmerkende schrijfstijl is ontdaan van elke vorm van irrelevantie, als een koperdraad die ook zonder zijn omhulsel nog functioneert, zij het wat minder veilig. Ze raakt je met haar woorden alsof je de draad op zijn plek probeert te houden om brand te voorkomen, maar daarvoor zelf de consequenties draagt. Er móét iets gebeuren, maar dat gebeurt er nog niet. De disfunctionele passiviteit van de personages, die als verlamd wachten op een wonder, komt vaak te vervreemdend over om realistisch te zijn – voornamelijk door de verteltrant en niet door hun gedachtes en gedragingen zelf. Het is vervreemdend op een artistieke manier die genoeg herkenbaarheid overlaat voor de lezer om zich met de emoties achter de symboliek te identificeren.

De personages doen tevergeefse pogingen hun eigen authenticiteit te ontdekken. Wat maakt je wie je bent? Welke invloed heeft je omgeving op je identiteit? In hun existentialistische zoektocht naar het zelf en de wereld blijft de werkelijkheid net steeds buiten zicht. Als maar genoeg details je vreemd overkomen, vormt dat vanzelf een muur tussen jou en die werkelijkheid. Wortel laat zien dat niet grote maar juist ogenschijnlijk onbeduidende gebeurtenissen een onuitwisbare invloed kunnen hebben op jouw wereldbeeld.

Er moet iets gebeuren leest als een paniekaanval in een glazen lift. Je claustrofobie boezemt je een irreële angst in, terwijl het juist de op- en neerwaartse beweging is waar het echte gevaar in schuilt. Alles wat door de mens is gemaakt, kan vanuit minstens één perspectief gebreken bevatten. De verhalen van Maartje Wortel zijn summier in schrijfstijl en juist die implicatie van een gebrek sluit prachtig aan op de inhoud.

Het labyrint van Wortels leven

In het vijfde verhaal, Schrijver II, wordt de lezer het labyrint van Wortels leven getrokken. Ze is verward maar helder, zacht maar scherp, begrensd maar grenzeloos, onbereikbaar maar in zicht – een individu dat begrepen wil worden zonder de illusie dat iemand je daadwerkelijk helemaal kan begrijpen. Maartje Wortel is onderdeel van de literatuur zoals de literatuur onderdeel is van haar. Op een unieke, gedurfde manier sleurt ze de lezer mee in haar leven vol verdwalingen en overpeinzingen, wat het boek een onschatbare extra dimensie geeft.

Er gaat iets verloren wanneer je niet wordt begrepen, maar er gaat evengoed iets verloren wanneer je wél wordt begrepen. Soms weet ik niet meer wat ik wil. (De schrijver II, p. 119)

Niet elk verhaal vond ik even goed. Het negende verhaal Nachtrijders vond ik te wazig en willekeurig. Het risico met literatuur is dat het net te vervreemdend is om begrepen te worden. Ik begreep het althans nauwelijks. Vaak blijft ze daar ook hangen in dezelfde zinsconstructie. Dat is een verwaarloosbaar kritiek voor een schrijfster die bestaande regels aan haar laars lapt en zich het ontstane gebrek toe-eigent voor de kunst. Althans, als er een diepere laag aanwezig zou zijn.

Er moet iets gebeuren is een claustrofobische escalatie waar Maartje Wortel wederom bewijst een groots schrijfster te zijn, die breekt met bestaande regels op een manier zoals echt artistieke literatoren dat doen.

(Deze recensie verscheen eerder op www.alexhoogendoorn.nl)

Reageer op deze recensie

Meer recensies van