Prachtige eindzinnen!

"Nu ben ik een vermoeide brug die zich over een verleden buigt zonder zijn eigen spiegelbeeld in het water te zien. Ik vecht niet langer, ik hou ermee op." Deze eindzinnen in de "de tolk van Java" van schrijver Alfred Birney zinderden nog lang na in mijn hoofd.... Ik vond het een prachtig en informatief boek.

Totdat ik dit boek las wist ik zo goed als niks over Nederlands-Indië. Ik had Paul de Blot een keer horen spreken tijdens de Ernst Hijmanslezing in Driebergen op 16 januari 2017. Hij was toen 92 jaar. Ik citeer: “Lijden is zinvol. Niet iedereen hoeft een oorlog mee te maken om te weten wat geluk is. Maar de beste leerschool is te leren omgaan met je angst. Gebruik de zwarte bladzijde in je leven die je angstig maakt. En vraag je aan het einde van elke dag af: wat heb ik geleerd vandaag?”.

Ik was onder de indruk van deze man. Paul de Blot is geboren in Indonesië. Emeritus hoogleraar Business Spiritualiteit aan de Nyenrode Business Universiteit. Hij heeft vijf jaar in een Japans concentratiekamp gezeten, waarvan een jaar geblindeerd in de dodencel. Hij trad na de tweede wereldoorlog toe tot het Jezuïetenorde.

De tolk van Java laat een geheel ander perspectief zien, die van de ESD-er (employé speciale diensten). Ingedeeld bij de Veiligheidsdienst Mariniersbrigade, betrokken bij politieke acties. Zij waren officieel geen militair, maar ze werden er geregeld op uit gestuurd om mensen op te pakken.

Het boek schetst twee verhaallijnen. De zelf geschreven memoires van de vader (tolk en ESD-er) van de schrijver van het boek. En de terugblik op het leven van de schrijver zelf, als kind in een internaat, en de schrijver's reflectie op de activiteiten van zijn vader. In het begin van het boek rauw beschreven. Later lees je meer mildheid. Mogelijk speelt zijn tweelingbroer hierin een rol: met hem heeft de schrijver een interessante mailwisseling over hun vader.

In de tolk van Java haalt Birney een documentaire aan over een Hollandse ex soldaat die uit wroeging een of ander dorp in Indonesië bezocht en daar alle bewoners liet optrommelen rond het podium waarop hij snikkend en snotterend zijn excuses aanbood voor wat hij had gedaan. De Indonesische dorpsbewoners hoorden hem zwijgend aan, stelden geen vragen, en als je goed keek -aldus Birney- kon je in hun ogen lezen "Wat staat die Belanda daar toch te kletsen? Wij hebben de oorlog toch gewonnen? Die man is in de war, hij denkt dat hij hier nog altijd de baas is, dat het kolonialisme nooit verdwenen is. Kaisan, zielig voor die man ja".

Birney schrijft hier vervolgens over "Wat een gênante vertoning, ik kan er nu nog niet om lachen. Als er dan toch iets is wat ik mijn vader en zijn voor rechtvaardiging knokkende generatiegenoten moet nageven is dat hij zich nooit, maar dan ook nooit zou hebben geëxcuseerd voor de strijd die zij in naam van Oranje hebben gevoerd. 'In naam van Oranje' wordt niet goed begrepen in Holland, zoals dat wordt beschouwd door mensen uit Nederlands Indië en Indonesië, met hun vorsten, sultans, prinsessen en wat al niet meer."

Ik zelf geloof in het belang van het erkennen van wat er fout is gegaan. In het verleden, maar ook in het hier-en-nu tussen mensen. Ongeacht "in wiens naam". Om herstel mogelijk te maken. Om het venijn en de verbale gevechten te laten verdwijnen. Om in harmonie met elkaar te leven. Correspondent Jelmer Mommers publiceerde vandaag het aangrijpende verhaal van Naomi Klein (het is een voorpublicatie uit haar nieuwe boek, Nee is niet genoeg) "een jaar na Standing Rock is het verzet tegen Donald Trump springlevend" waarin een vergiffenisceremonie wordt beschreven.

Ik zou Jelmer Mommers, Naomi Klein, Paul de Blot en Alfred Birney dan ook graag met elkaar in gesprek zien hierover ;-).