Zoektocht in Avondland

Duitsland en Palestina onder Engels bestuur, vlak na de Tweede Wereldoorlog, zijn zondermeer interessante gebieden om een boek aan te wijden. Duitsland moet in het reine zien te komen met de krankzinnige slachtingen van miljoenen mensen die zij hebben aangericht en de destructieve oorlogsvoering die heeft geleid tot miljoenen vluchtelingen. In het Morgenland (een andere benaming voor dit gebied aan de Middellandse Zee) zijn de Zionisten verwikkeld in een oorlog met de Engelsen om een Joodse Staat in dit gebied te vestigen. De Palestijnen komen steeds meer in de verdrukking. Zij vinden dat zij de prijs betalingen voor de vele Jodenvervolgingen in Europa. Of zoals oom Mamoud verzucht in Morgenland. ‘Ik heb soms de indruk dat wij Arabieren moeten betalen voor wat er in Europa is gebeurd. Ik kijk met diepe deernis naar Duitsland en de Joden daar. Maar het is niet onze zaak.’

Morgenland van Stephan Arbarbanell probeert de gebeurtenissen in deze twee gebieden aan elkaar te koppelen. Lilya Wasserfall is actief in het zionistische verzet in Palestina en krijgt opdracht om een verdwenen Joodse wetenschapper te zoeken in Europa (ook wel Avondland genoemd). Volgens de Engelsen is hij dood maar volgens zijn broer leeft hij nog.
Door de zoektocht te volgen van Lilya krijgen wij inzicht in de situatie in Duitsland waar veel Joden nog steeds in kampen zitten en waar de Amerikanen, Engelsen en Fransen in Duitsland nog de scepter zwaaien. Via flashbacks wordt verteld waarom Lilya betrokken is bij het zionistische verzet, ook al heeft zij eveneens goede relaties met Arabieren. Het dagboek van een van de broers vertelt over de situatie in Duitsland voor de oorlog en vooral over de discussies tussen Joden over het zionisme en het wel of niet vertrekken naar Israël. En dat is nog niet alles: er is ook een Amerikaanse militair die op zoek is naar zijn moeder in Duitsland. Hij werd als baby weg gegeven voor adoptie.

Kortom Arbarbanell snijdt heel veel thema’s aan en dat vereist een ingenieuze uitwerking om deze allemaal tot hun recht te laten komen. En daarin is hij maar gedeeltelijk succesvol. Het beste uit de verf komt nog de situatie in de Joodse kampen, de toestroom van vluchtelingen en de inzet van allerlei mensen om de kampen goed te laten draaien.
Door de vele thema’s is er ook weinig ruimte om de karakters van de personages en hun onderlinge relaties goed te ontwikkelen. De relatie tussen David en Lilya lijkt te zijn overgeschreven uit een boek uit de bouquetreeks.

Toch geef ik het boek uiteindelijk drie sterren. De thema’s zijn interessant, je krijgt een indruk van de politieke problemen van die tijd. Zoals de verschillende keuzes die de broers hebben gemaakt – de ene vertrok naar Israël en overleefde de tweede wereldoorlog. De andere broer bleef en bezwijkt uiteindelijk aan de gevolgen van de oorlog. Je vraagt je dan af: Wat had ik gedaan??? Als het een boek lukt deze vragen bij je op te roepen, vind ik het in ieder geval drie sterren waard.