Het einde is weer het begin

Je houdt van het leven, maar het leven houdt niet van jou. Je relatie is voorbij en je wordt even later ook ontslagen op je werk, omdat je het met een leerling deed. Dit overkomt de 37-jarige Eva: vrouw, lerares, liefhebster van poëzie en specialist in het ontsporen van haar leven. Eva zoekt geborgenheid in de liefde, een ander die met haar wilt zijn en ze verliest zich weer in de verwachting en het verlangen naar de ander om haar ellende even te kunnen vergeten. Wederzijdse liefde noemt Eva niet voor niets het mooiste wat er is. Maar er is geen enkele reden tot optimisme, want het uitspelen van de teleurstelling (150) staat al weer voor haar deur. Pussy Album (2016) van Stella Bergsma (1973) is het wachten totdat de bom ontploft, het perfecte boek om je buiten de grenzen van het vakantieconcentratiekamp (194) te wanen en het is een poging om het wezen van het zijn te omvatten (213).

Stella Bergsma is schrijfster, dichteres en frontvrouw van de band EINSTEINBARBIE. Met haar bundeling gedichten genaamd Cupcakes (2013) heeft ze al enkele heilige huisjes gesloopt. Bergsma confronteert en choqueert, maar ze weet ook hoe ze een glimlach op de gezichten van haar lezers kan toveren. Bergsma’s teksten moeten met aandacht worden gelezen en een lezer die dit niet doet zal al snel aan de literaire waarde van deze teksten voorbijgaan. Bergsma steekt haar middelvinger op naar al die ‘keurige’ gedichten die al zo vaak zijn geschreven, maar ook als opiniemaakster voor onder andere De Volkskrant slaat ze een nieuwe toon aan die bewijst dat ze lef heeft. In helder taalgebruik geeft ze haar mening over belangrijke onderwerpen zoals seksueel moraal en de omgang met vrouwen.

In haar roman Pussy Album heeft Bergsma maatschappijkritiek verwerkt. Opmerkelijk is dat de lezer in elk hoofdstuk met iets anders wordt geconfronteerd en vooral onze drang tot consumeren krijgt een klap te verwerken. Verteller Eva noemt mensen bijvoorbeeld “wegwerpartikelen” en zinnen als “Het stond allemaal in de folder” of “We vreten allemaal hotdogs op de meubelboulevard” moeten toch echt bekend in de oren klinken. Deze ‘oneliners’ confronteren de lezer, maar dan hebben we nog niet eens gesproken over de hoeveelheid alcohol die hoofdpersoon Eva consumeert. Bijzonder creatief is dat Bergsma elk hoofdstuk begint met de hoeveelheid alcohol in Eva’s bloed en het zal de lezer niet verbazen dat deze hoeveelheid per hoofdstuk steeds groter wordt. Eva’s gemoedstoestand wordt ook steeds aangepast aan de hoeveelheid drank die ze drinkt. Bergsma heeft blijkbaar verstand van het effect van grote hoeveelheden alcohol op de mens, omdat ze het dronkenschap van Eva zeer gedetailleerd en realistisch heeft beschreven.

De roman heeft dus veel realiteitszin die tegelijkertijd ook een bepaalde gelaagdheid aan het verhaal toevoegt. Daarnaast is Bergsma een woordkunstenares en het is knap dat ze Eva’s persoonlijke ‘inner battle’ kan afwisselen met de kritiek richting de maatschappij en de medemens. Bergsma balanceert dus perfect tussen de concepten betrokkenheid en distantie. Het ‘bewust’ provoceren op de manier waarop Bergsma dat doet, waardeer ik enorm. Daarnaast valt het op dat Bergsma allerlei verwijzingen precies op de juiste plek in het verhaal weet te plaatsen om vervolgens ook enige diepgang in het verhaal te krijgen. Bergsma’s goede schrijfstijl komt ook naar voren in haar afwisseling tussen korte zinnen en lange beschrijvingen. Deze afwisselingen kunnen vermoeiend zijn, maar dwingen de lezer om bij de les te blijven.

Je kan veel goede dingen zeggen over Pussy Album van Stella Bergsma. Het is grof en brutaal, maar met Bergsma’s scherpe observaties over de maatschappij en haar vrouwelijke anti-held Eva (die we volgens mij nog nooit op zo’n manier in de Nederlandse literatuur hebben gezien) wordt de roman omgetoverd tot een literair hoogstandje. Pussy Album is dus gewaagd en eerlijk, raakt de lezer diep en is bovenal taboedoorbrekend. Nu het boek uit is, keert de leegte weer terug... maar: elk einde is weer een nieuw begin. Toch?