Het verleden ligt niet achter ons, maar voor ons

‘De schrijfster in haar zelf gekozen isolement’, zo noemde Jan van het televisieprogramma Jan rijdt rond debutante Nowelle Barnhoorn (1986) toen hij in november vorig jaar voor haar deur stond om over haar roman Schemerdieren te praten. In die periode legde de schrijfster de laatste hand aan haar eerste roman en daarvoor trok ze zich terug in een vakantiehuis. Tijdens het gesprek wordt duidelijk dat het schrijven van een roman niet zomaar gaat en dat het hard werken is, maar het schrijven gaat ook gepaard met het fijne gevoel dat verliefd zijn op een fictieve wereld met zich mee brengt. Barnhoorns favoriete schrijfster is Connie Palmen, want ze vindt dat haar boeken na meerdere lezingen leuk blijven. Geldt dit ook voor Barnhoorns debuutroman?

Schemerdieren gaat over de ouder wordende Pier. Hij is in Friesland opgegroeid, maar woont al lange tijd in Amsterdam en werkt als conciërge op een middelbare school. Pier is zeer begaan met de leerlingen en spendeert zijn tijd graag op zijn werk, maar thuis gaat het minder goed. Piers dochter verlaat onverwachts het ouderlijk huis en zijn vrouw kan het vertrek van hun dochter niet goed verwerken en kampt met stemmingswisselingen. Daarnaast brengt de komst van een nieuw meisje op de middelbare school veranderingen in het leven van Pier. Ook zij heeft problemen en Pier vermoedt dat hij geen andere keus heeft dan haar onder zijn hoede te nemen. Door deze beslissing raakt Pier echter in de problemen. Hij wordt onder andere beschuldigd van onrechtmatige omgang met een leerling. Om weer tot zichzelf te komen, vertrekt Pier naar het Friese platteland, zijn geboortegrond. Hij neemt even afstand van het heden en zoekt het verleden weer op.

Gedurende het verhaal wordt de lezer in het hoofd van Pier opgesloten en de schrijfster gunt de lezer geen kans om uit zijn hoofd te ontsnappen. De enige mogelijkheid is om verder te lezen en de roman niet meer weg te leggen. Met een beklemmende sfeer en korte, maar prachtige zinnen, wordt de lezer op de hoogte gebracht van de emoties en gedachten van Pier. Tot op de laatste bladzijde worden we in het ongewisse gelaten met het gevoel dat er iets vervelends gaat gebeuren. Bovendien gebruikt de schrijfster een techniek die alleen goede schrijvers beheersen, namelijk de roman afsluiten zonder alles te hebben verteld. Dit wekt geen irritatie, maar geeft de lezer de mogelijkheid om zelf een conclusie te trekken.  

Barnhoorn heeft veel schrijftalent en durft in haar debuutroman al grote menselijke thema’s met elkaar te verweven, zoals de strijd tussen gevoel en ratio en onvoorwaardelijke liefde. Bovendien komt haar mensenkennis naar voren in de uitwerking van Pier. Dit personage wordt op elke bladzijde uiterst gedetailleerd beschreven en hij lijkt op de typische buitenstaander die in grote literaire romans is te vinden. Pier verliest langzaam de controle over zijn leven en hij draagt veel verantwoordelijkheid voor zijn vrouw en voor de leerlingen van de middelbare school. Hij vergeet echter zichzelf in zijn missie om anderen te helpen en om die reden verliest hij de grip op zijn leven. Ook de dochter van Pier heeft een belangrijke rol in het verhaal. Zij draagt als kind veel verantwoordelijkheid voor haar ouders, vooral voor de gevoelens van haar moeder. De druk op haar schouders wordt haar te veel, maar ze neemt een andere beslissing dan haar vader, door zich tijdelijk te distantiëren van haar familie.

Schemerdieren is een traditioneel opgebouwde roman, maar weet met wisselende hoofdstukken tussen heden en verleden de spanning in het verhaal op te bouwen. Met beeldend taalgebruik reist de lezer met Pier mee en wordt aan het denken gezet over allerlei filosofische onderwerpen. Schemerdieren is een zeer goede debuutroman en smaakt naar meer. De roman is het dus zeker waard om te herlezen en tot nieuwe inzichten te komen.