De hersenen, een intrigerend orgaan

Onze hersenen zijn van belang voor het succes en het voortbestaan van onze soort, stelt Kaja Nordengen in haar boek ‘Je onvervangbare hersenen’. Nordengen is neuroloog en doet onderzoek naar de werking van ons brein om ziekten als Alzheimer en depressie beter te begrijpen. Het is een zeer toegankelijk boek met goede duidelijke illustraties en concrete voorbeelden uit het leven van alledag dat laat zien wat er in onze brein omgaat.

Het mag duidelijk zijn, we kunnen niet zonder onze hersenen. De relatief kleine grijze massa in onze hoofd, het bolwerk van neuronen die met elkaar communiceren door middel van chemische processen, is uiterst belangrijk, want ze spelen een grote rol bij de alle daagse dingen als eten, ruiken, horen en waarnemen. De hersenen leveren ook een belangrijk aandeel bij emoties als liefhebben, jaloezie en angst. Het geheugen bijvoorbeeld slaat herinneringen beter op, wanneer gebeurtenissen gepaard gaan met emoties. Hoewel wisselende hersendelen actief zijn bij verschillende emoties, - behalve bij seks want dan zijn alle gebieden actief -, blijkt de hersenschors veelal de verbindende schakel te zijn.

De hersenen kunnen ons waarschuwen, maar ook misleiden. Zogeheten valse herinneringen zijn daar het bewijs van. In haar boek laat de auteur zien hoe de reclamewereld en de voedingsindustrie handig inspelen op de misleidingen van ons brein door het benadrukken van kleur, geur en smaak. Nordengen beschrijft niet alleen wat voeding doet met onze hersenen, maar ook welke schade verslavingen als drugs en alcohol in ons brein aanrichten.

Als neuroloog benadert Kaja Nordengen dit onderwerp vanuit een strikt wetenschappelijke visie die stelt dat ook psychische aandoeningen die altijd beschouwd werden als ziekten van de geest hun oorzaak hebben in de hersenen als gevolg van verstoorde chemische processen. Ofwel: al het psychische is in feite fysiek. Ook onze persoonlijkheid is een combinatie van genetisch materiaal en unieke verbindingen in onze hersenen.
Hersenen kunnen (nog) niet vervangen worden door een transplantaat, toch is de situatie niet helemaal uitzichtloos, want onze hersenen zijn plooibaar. De ontwikkeling van onze hersenen vind al plaats in de baarmoeder, maar ook op latere leeftijd kunnen we ons brein trainen om zowel dingen af te leren als aan te leren.

Hoewel de auteur er stellig van overtuigd is dat zowel fysieke als psychische ziekten hun oorsprong in de hersenen heeft, geeft de auteur/onderzoekster tegelijkertijd eerlijk toe dat nog lang niet alles ontdekt is. Vooral op het gebied van psychische aandoeningen moet nog veel onderzoek verricht worden om een goed antwoord te kunnen geven op de vele vragen die onderzoekers hebben. Het blijft een intrigerend orgaan, waarmee we voortdurend te maken hebben en dankzij dit boek meer inzicht krijgen in de werking ervan.