Veelbelovend verhaal blijft hangen in techniek en wetenschap

Een nederzetting op de maan; het is niet uitsluitend fantasie meer. Voorbereidingen om het waar te maken, zoals experimenten met biosferen en andere woonvoorzieningen, zijn al aan te gang. Toch is het als onderwerp voor een sciencefiction roman nog tamelijk fris. Andy Weir, de auteur die wereldberoemd werd met zijn tot de verbeelding sprekende debuutroman ‘Mars’ (verfilmd als The Martian), ging ermee aan de slag. Met zijn tweede roman ‘Artemis’ schreef hij een verhaal dat zich afspeelt op de maan in een realistisch overkomende, toekomstige nederzetting. En daarmee schreef hij opnieuw ‘real science’ sciencefiction, die dichtbij huis blijft. Er zijn echter ook verschillen tussen dit boek en zijn debuut en die zijn niet allemaal gunstig.

Meestal is het lastig om te zeggen waarom een bepaald verhaal wereldwijd een doorslaand succes wordt als boek én film. Bij Mars is het echter gemakkelijk te raden. Dat is immers een ultiem overlevingsverhaal over één man die in een volstrekt hopeloze situatie toch zijn kansen weet te keren. Waarbij het verhaal heel goed laat zien hoe hij de dingen stap voor stap vanuit het niets opbouwt en ontmoedigende tegenslagen het hoofd weet te bieden, ook al gaat dat vaak niet gemakkelijk. Geen wonder dat mensen dol zijn op zo’n verhaal. Artemis is echter een ander verhaal.

Artemis is het verhaal van Jazz (Jasmine) Bashara, een twintiger van Saudische afkomst, die al sinds haar 6de op de maan woont. Dat doet ze in de uit koepels bestaande ‘stad’ Artemis, de enige nederzetting op maan, samen met een stel hoogovens. Hoewel Jazz hoogwaardig intelligent is, leeft ze toch aan de onderkant van deze samenleving. Ze is namelijk ook een nog wat puberale, tegendraadse vrijbuiter. Charmant maar ook wat zelfgeobsedeerd. Ze smokkelt verboden spullen, vloekt er op los en heeft persoonlijke problemen met zo’n beetje iedereen die ze kent. Dan echter krijgt ze een klus aangeboden die haar in een klap rijk zou maken. Maar dat is natuurlijk geen legale klus. Jazz neemt hem toch aan en dat kan natuurlijk niet goed gaan. Met als gevolg dat ze meegesleurd wordt in een machtsspel dat draait om de controle over Artemis en een bijzonder winstgevend project.

Een probleem met het karakter van Jazz is dat ze zich maar mondjesmaat ontwikkelt. Aan het eind van het verhaal is ze wel wat ontdooit, maar in veel opzichten nog steeds dezelfde persoon als in het begin. Ook zal ze nooit enige serieuze diepgang bereiken op het gebied van inzichten of levenswijsheid. En dat is in relatie tot de steeds weer illegale handelingen die ze uitvoert dubbel vreemd. En erg jammer ook. Lange tijd valt er namelijk heel wat te lachen met de stoere Jazz die in een heel eigen ‘tone of voice’ de lezer verrassend direct toespreekt. Zo iemand gun je een belangwekkende ommekeer in haar leven. Eentje waardoor ze haar eigen zelf niet verliest, maar wel volwassen wordt (iets dat op je 26ste tenslotte best wel eens mag gebeuren). Maar nee dus. Het komt er niet echt van. Als persoon blijft ze maar een beetje bungelen, hoewel ze toch de nodige beproevingen te verduren krijgt.

Een ander punt is dat dit boek over een toekomstige nederzetting op de maan, meer draait om de technische en wetenschappelijke uitwerking van de woonbollen en de nabijgelegen hoogovens dan om het leven dat er in die bollen geleid wordt. Ja, natuurlijk horen we daar ook wel het nodige over en heeft Weir daar best wel over nagedacht. Tijdens de ontknoping, als het er definitief om draait, sneeuwt dat echter allemaal onder. We lezen dan nog uitsluitend over lasactiviteiten, snijbranders, de samenstelling van muren, de werking van hoogovens onder lage zwaartekracht, ventielen, hendels en kleppen die moeten worden opengezet of dichtgedraaid, luchtsluizen en luchttoevoersystemen, alarmsystemen, wat ruimtepakken wel en niet kunnen hebben en ga zo maar door. Alles wetenschappelijk verantwoord, best inventief en tot in de puntjes doordacht door Andy Weir. Erg knap, dat zeker, maar toch vooral interessant voor mensen die iets hebben met dergelijke onderwerpen. Ook is het waarschijnlijk geen probleem voor diegenen die hier gemakkelijk doorheen lezen en spanning vinden in de constante tijdsdruk waaronder Jazz moet werken.

Ben je echter een liefhebber van ‘social fiction’ en lees je dus liever over de samenleving van zo’’n maanstad, dan houdt dit boek bij hoofdstuk 14 grotendeels voor je op. Al met al is het best aardige en geloofwaardige sciencefiction, alleen niet voor iedereen geschikt. Niet zoals Mars voor iedereen geschikt was.