Uniek muziekboek verpakt in eenvoudige maar gezellige roman

Muziek op vinyl, het is weer helemaal terug van weggeweest. Voor veel platenzaken is het zelfs de belangrijkste reden waarom ze het hoofd boven water weten te houden. Losse muziek kan digitaal worden beluisterd en cd’s bestel je maar al te gemakkelijk via internet. Maar lekker struinen door bakken vol platen en te kijken wat je dan tegenkomt gaat alleen in levende lijve. En als je daarbij dan ook nog tips kunt krijgen van de wandelende muziekencyclopedieën die deze winkels vaak bevolken, loont het dubbel de moeite.

En nu is er ook een boek over zo’n winkel, namelijk ‘De Platenzaak’ van de Britse auteur Rachel Joyce. Het is een boek dat ergens tussen literatuur en feelgood inzit, net als de andere boeken van deze auteur, met name haar bekendste roman ‘De onwaarschijnlijke reis van Harold Fry’. Maar uiteindelijk is het vooral een boek over muziek, zoals er geen ander muziekboek is.

Probleem voor hoofdpersoon en winkeleigenaar Frank is alleen dat hij in 1988 leeft en dat zijn leveranciers heilig geloven dat de tijd van de langspeelplaat definitief voorbij is. Zij willen alleen nog maar cd’s verkopen en vinden dat Frank, die er een nogal alternatief platenzaakje in Londen op na houdt, er ook aan moet geloven. Voor hem is dat echter onbespreekbaar. Hij blijft opgewekt vinyl verkopen en vind zelfs nieuwe niches in die markt. Ondertussen drijft hij op zijn reputatie van man die voor iedereen een gouden muziektip in petto heeft. Dit omdat hij heel goed kan aanvoelen welke muziek iemand op een bepaald moment nodig heeft. Zijn winkel is trouwens ook ingedeeld op gevoel: platen staan niet op alfabetische volgorde of genre, maar zijn door Frank persoonlijk bij elkaar gezet op basis van wat volgens hem bij elkaar hoort.

Zijn eigen gevoelens raken echter flink opgeschud wanneer op een dag een mooie dame in een groene jas flauw valt voor zijn winkel. Het blijkt een in Londen wonende Duitse te zijn, die Ilse Brauchmann heet. Vanaf dat moment blijft ze opduiken in zijn winkel, hoewel ze aangeeft nooit naar muziek te luisteren. Het is het begin van romantische verwikkelingen tussen twee mensen die daar niet zo goed in zijn. Ondertussen blijft de moderne tijd zich opdringen, niet alleen aan Frank, maar ook aan de andere winkeliers van Unity Street, het achterafstraatje waar Frank zijn winkel heeft. Een projectontwikkelaar wil hun allemaal uitkopen. Daar proberen ze zich tegen te verzetten, hoewel dat steeds lastiger wordt. Het is dan steeds meer de vraag of Frank zijn winkel wel kan behouden. En dan verdwijnt Ilse ook nog opeens.

De scènes in de platenzaak zijn echter niet de meest indringende muziekscènes uit het boek. Die vinden namelijk vooral plaats in flashbacks die Frank heeft over zijn jeugd. Deze draaien voornamelijk om herinneringen aan zijn moeder, een bijzonder onconventioneel mens. Een tamelijk gestoorde moeder weliswaar, maar wel degene die Frank alles heeft geleerd over muziek. En de lezer leert mee en krijgt fraaie staaltjes muziekgeschiedenis voorgeschoteld.

Ondertussen gaat het leven in Unity Street wel gewoon verder. En dat draait niet alleen om Frank en Ilse, maar ook om een aantal kleurrijke bijpersonages. Zo is er de winkeljongen Kit, die heel veel enthousiasme heeft, maar helaas ook veel onhandigheid. En er zijn de andere winkeliers, zoals de stoere Maud van de tatoeageshop, een priester met een religieuze cadeauwinkel die ooit in niet nader omschreven problemen met het celibaat is gekomen en een oudere eeneiige tweeling met een begrafenisonderneming. Het blijkt dan dat Rachel Joyce een speciaal talent heeft voor het neerzetten van levensechte en aansprekende personages, juist door veel oog te hebben voor kleine dingen, kleine gebaartjes, persoonlijke eigenaardigheden en stokpaardjes. Niet alle zinnen die uit de monden van haar karakters komen slaan ergens op, zoals dat in het echte leven ook vaak is. Onderlinge communicatie verloopt meestal niet zoals men dat gewild of zich had voorgesteld. En toch is er sprake van een hechte gemeenschap waarin mensen er nog zijn voor elkaar. Dat warme menselijke geschutter is erg charmant om te lezen.

En dat alles leidt uiteindelijk tot een spetterende finale die zich niet in 1988 afspeelt, maar in 2009. Niet helemaal geloofwaardig misschien, maar te leuk om daarover te vallen.

Het taalgebruik in De platenzaak is erg eenvoudig, iets dat naar verluid typisch is voor Rachel Joyce als auteur. Het moet echter gezegd dat het past bij de personages en bij het verder ook tamelijk eenvoudige liefdesverhaal. En gelukkig weet de auteur wel raad met leuke metaforen, zodat er stilistisch gezien nog zeker wel wat te bleven valt. Al zitten er teveel kromme zinnen in het boek, die mogelijk op het conto van vertaalster Hien Montijn moeten worden geschreven.

Belangrijkste probleem met het boek is echter het tijdsbeeld dat wordt geschetst van de late jaren ’80. Dit is karig en klopt op sommige punten niet helemaal. Zo verliep de opkomst van de cd in feite een stuk geleidelijker en werd er in ’88 nog volop vinyl verkocht. Tegelijkertijd wordt er op basis van kleding, technische ontwikkeling, voorzieningen e.d. een sfeerbeeld gegeven dat meer lijkt te passen bij het begin van de jaren ’80 dan het einde ervan. Belangrijkste omissie is echter dat er tussen de grote hoeveelheden muziek die in het boek voorkomen, nauwelijks iets uit de jaren ’80 zit. Dat ondergraaft de mogelijkheid tot een nostalgisch jaren ’80 gevoel behoorlijk.

Dat Rachel Joyce voor een muziekboek koos is niet voor niets. Ze heeft het zelf meegemaakt dat muziek helend voor haar werkte toen ze in de put zat. Dat idee wilde ze de wereld in brengen middels een roman. In hoeverre haar boodschap overkomt, zal per persoon verschillen, maar het is zonder meer waar dat dit boek de lezer stimuleert om anders en vooral wat bewuster naar muziek te luisteren. En om ook eens wat meer aandacht te hebben voor de achtergronden waartegen bepaalde muziek is ontstaan, wat kan leiden tot beter begrip en meer waardering voor die muziek. Binnen dat kader zijn er beschrijvingen van een aantal tracks opgenomen die een goed voorbeeld geven en vaak leuk zijn om te lezen. En het is dan ook op dit punt dat de grootste kracht van ‘De platenzaak’ ligt en het boek een unieke weg inslaat.

Een weg die vergezeld gaat van een playlist, of liever talloze playlists op YouTube en Spotify. Er worden zoveel verschillende nummers in het boek vermeld, in alle genres van klassiek en jazz tot pop en rock, dat de samenstelling van zo’n lijst verschillend kan uitpakken. In ieder geval geeft het wel een meerwaarde om de belangrijkste nummers uit het boek te beluisteren tijdens het lezen.

Op basis van het verhaal, de manier waarop het is geschreven en de matige tekening van de jaren ‘80, zou ik dit boek waarschijnlijk drie sterren hebben gegeven. Er is echter meer aan de hand hier. Dit boek heeft immers ook een uitstekende karakterisering en het leukste einde dat ik in tijden heb gelezen. Maar meer nog dan dat heeft het een bijzonder originele insteek en heeft het op muziekgebied absoluut iets met mij gedaan. En boeken die mijn zienswijze op dingen veranderen geef ik per definitie minstens vier sterren. Dus ‘De Platenzaak’ zeker ook.