Echt wetenschappelijke sciencefiction

Ted Chiang is een ongebruikelijke auteur. Hij schrijft alleen kortere sciencefiction verhalen en dat met een tempo van gemiddeld één nieuw verhaal per twee jaar. Ted Chiang is namelijk een perfectionist die een verhaal pas loslaat als hij er volkomen tevreden over is. En daarmee is hij de antithese van veel ongeduldige hedendaagse schrijvers die hun werk veel te snel insturen. Kwaliteit betaalt zichzelf echter uit, want ondanks zijn lage productie won Chiang vele prijzen. En nu is er ook de film Arrival die is gebaseerd op zijn korte novelle Het verhaal van jouw leven. Reden voor uitgeverij Q om de bundel De verhalen van jouw leven en anderen, die al in 2002 in de VS uitkwam, alsnog in vertaling uit te geven.

Er staan acht verhalen in de bundel. Eentje is maar een paar pagina’s lang en een tweede is van gemiddelde lengte. De overige zes titels zijn echter korte novellen te noemen of zitten daar dicht tegenaan.

Inhoudelijk wijken de verhalen in deze bundel af van meer gangbare plotontwikkelingen rondom bepaalde gebeurtenissen. Het zijn vooral gedachte-experimenten waar veel wetenschap en filosofie bij komt kijken, al hebben twee titels ook een religieuze, christelijke inslag. Aan de basis staat echter steeds een ‘wat als’ of ‘stel dat’ scenario dat tot in de puntjes is doordacht, uitgewerkt en onderbouwd. Wat als je bijvoorbeeld echt een toren van Babel tot in de hemel kunt bouwen, hoe zou dat gaan? Of stel dat iemand door het gebruik van een experimenteel medicijn superintelligent wordt, hoe gaat hij de wereld dan zien? Het verhaal van jouw leven heeft zelfs twee premissen. Wat als je jezelf de toekomst kunt herinneren, hoe zou dat zijn en hoe verhoudt zich dat tot het idee van de vrije wil? En wat als een buitenaardse soort met een compleet andere perceptie daadwerkelijk contact met ons zou zoeken, hoe moeten we daar dan mee communiceren? Zo bekeken is het helemaal niet vreemd dat Chiang zolang over een verhaal doet, want het zorgvuldig uitdenken van en vormgeven aan dergelijke scenario’s kost bijzonder veel tijd en moeite.

Maar wil dat zeggen dat de auteur de hoge standaard die hij graag wenst te hanteren ook daadwerkelijk haalt? Gezien zijn succes en grote naam is dat uiteraard het geval. Inhoudelijk zijn de verhalen bijzonder intelligent en bij vlagen zelfs briljant. Desondanks word je als lezer ook aan het denken gezet en blijft er ruimte je eigen mening te vormen. Daarmee is het logisch dat iedereen die zich net als Chiang interesseert voor het betere, wetenschappelijk en filosofisch onderlegde ‘wat als’ verhaal zich enorm verheugt in deze bundel. Niet in de laatste plaats omdat er op dit punt maar weinig op de markt te vinden is.

Toch is er ook een andere kant van de medaille, want uiteindelijk is het boek als bundel wel wat eenzijdig en hoogdrempelig. Er staan grote stukken uitleg en beschrijving in, die soms best langdradig worden. Voor zover het aankomt op andere verhaalelementen als spanning, actie, wonderbaarlijke alternatieve werelden, fraai geschilderde achtergronden, boeiende karakterontwikkelingen, verrassende ontknopingen of treffende metaforen, heeft deze bundel minder te bieden.

Onnodig, zo lijkt het echter. Chiang, die op de befaamde schrijfacademie Clarion heeft gezeten, is een vogel die beslist meer noten op zijn zang heeft. Het is alleen maar zo dat de theoretische uiteenzettingen in deze verhalen overheersen, niet dat er geen andere elementen zijn. In Het verhaal van jouw leven is bijvoorbeeld de aangrijpende geschiedenis van een niet zo gelukkig verlopend moederschap subtiel verweven met de rest. En in Tweeënzeventig letters bouwt de auteur een alternative history op gedegen kennis van de echte 19de eeuw en komt hij met een verrassend plot. Er lijkt dus nog meer mogelijk voor Chiang als hij zijn vleugels verder uit zou slaan. Maar dat neemt niet weg dat als er ooit iemand sciencefiction heeft geschreven in de meest letterlijke betekenis van het woord, het Ted Chiang was.