Een verhaal over expansiepolitiek in de ruimte meer dan over A.I.

‘Het recht van de Radch’ mocht ik lezen in het kader van de leesclub op Hebban, waarvoor nog mijn dank. Met dit boek poogt de Amerikaanse schrijfster Ann Leckie iets geheel nieuws toe te voegen aan het sciencefiction firmament. Getuige de vele prijzen en positieve recensies waarmee zij is overladen, is haar dat gelukt ook. Toch is dat niet het hele verhaal. Uit een groot aantal reacties op dit boek blijkt dat er ook veel mensen moeite hebben. Tot die mensen moet ik mezelf helaas ook rekenen.

Op het gebied van de duidelijkheid laat dit boek dan ook het nodige te wensen over, waardoor het veel vraagt van de lezer. Zelfs teruglezen, zo bleek mij, hielp lang niet altijd om de dingen beter te snappen. Veel zaken worden maar half beschreven of nader verklaard. Dat speelt nog het meest in de hoofdstukken 2,4 en 6, waarin de lezer wel heel hard in het diepe van een compleet nieuw universum wordt gegooid, zonder dat er enige hoop is op het zwembandje van de heldere uitleg.
Ook over de personages in het boek heerst de nodige vaagheid. Er zijn geen uiterlijke beschrijvingen en karakters krijgen niet zoveel diepgang. Ondertussen weet je vaak niet eens of iemand mannelijk of vrouwelijk is omdat er aan alle personen wordt gerefereerd als een ‘zij’. Daardoor is het moeilijk je hen voor te stellen, laat staan dat je jezelf in hen kunt inleven. Iets dat ook geldt voor hoofdpersoon Breq, die het verhaal nota bene in de eerste persoon vertelt. Al met al maakt het dit verhaal onnodig gecompliceerd en kan ik me goed voorstellen dat veel lezers voortijdig afhaken.

Een tweede probleem vind ik het feit dat het onderwerp van dit boek niet overkomt met wat ik verwachtte. Op voorhand krijg je toch de indruk dat je een intelligent avontuur gaat lezen over een A.I., een kunstmatige intelligentie. Met als interessante insteek dat deze A.I. talloze verschillende ‘segmenten’ tot haar beschikking heeft. Daar had veel creatiefs mee gedaan kunnen worden, maar uiteindelijk blijkt de A.I. niet de hoofdzaak van het verhaal.
Dat gaat namelijk veel meer over het volk de Radch en hun expansiepolitiek in de ruimte. Binnen dat kader spelen steeds weer allerlei ethische en politieke kwesties de kop op, die dan ter sprake komen in discussies tussen personages. Deze draaien soms ook om het kwestieuze systeem van ‘ingelijfden’ dat de A.I.-ruimteschepen hun verschillende segmenten bezorgd, maar alleen als onderdeel van een groter geheel. ‘Heiligt het doel de middelen nu wel of niet?’ is feitelijk de vraag. Mede daardoor heeft dit boek een zekere intelligentie, maar wat mij betreft komen er in interessantere onderwerpen in voor voor die nu steeds weer moeten voor wijken voor al die politiek en dat vind ik jammer.

Daar staat tegenover dat dit boek een verregaande originaliteit kent. Ann Leckie is beslist een auteur die van tal van gebaande paden afwijkt en met interessante nieuwe ideeën komt. Vaak hebben lezers daar terecht een hoge waardering voor over.. Zelf heb ik dat doorgaans ook .

Dat mijn waardering nu toch blijft hangen op drie krappe sterren komt omdat de eerder genoemde problemen met dit boek mij toch te zwaar wegen. Het beeld dat ik eraan heb overgehouden is gewoon te warrig, te weinig constructief, te weinig beeldend en op punten zelfs ronduit onvolledig. Ik ben niet opgegaan in dit verhaal en ik heb geen connectie gekregen met de hoofdpersoon. Voor mij zijn originaliteit en intelligentie alleen dus niet voldoende. Wat dat betreft heb ik wel weer wat over mezelf geleerd.