Te veel gewild, te weinig moeite gedaan, gemiste kans

Je zou denken dat een beetje schijfster wel tijdig meekrijgt dat als je het teveel verschillende mensen naar de zin wil maken, je het maar weinig mensen naar de zin zult maken. Het maken van scherpe keuzes is belangrijk om een goed boek te krijgen. "Kill your darlings". Helaas blijkt het de Amerikaans/Italiaanse auteur Christina Dalcher allemaal te zijn ontgaan. Zij probeert tot een cocktail te komen van een politieke dystopie, een bouquetreeksachtige overspelromance en een op een waanzinnige complottheorie gestoelde thriller. Maar nee, het werkt inderdaad niet. Niet alleen door de rare genremix, maar ook doordat Dalcher haar verhaal slecht heeft doordacht.

En dat is echt heel jammer want de voortekenen waren zo veelbelovend. Dalcher is van beroep taalkundige en komt met een dystopische opzet die daar nauw mee samenhangt: in een hedendaags aandoende VS worden vrouwen door christelijke fanatici onderdrukt, onder meer door hun een woordlimiet op te leggen van slechts 100 woorden per dag. Dat wordt afgedwongen door een teller die de dames als een soort armband om hun pols dragen en die elektrische schokken afgeeft als de limiet wordt overschreden. Ook hoofdpersone Jean is taalkundige en krijgt te maken met deze woordbeperking. Met zoveel wetenschappelijkheid aan boord verwacht je toch een intelligent boek te gaan lezen over taal, communicatie en wat iemand met weinig woorden toch nog kan bereiken in een verstoorde wereld.

En ja, gedurende de eerste pakweg 80 pagina’s lijkt het boek die belofte waar te gaan maken, ook al sluipen er al snel wat ongeloofwaardigheden in het verhaal. Zo blijken praktisch alle werkende vrouwen (zo’n 70 miljoen in de VS) van de ene op de andere dag naar huis te zijn gestuurd. Toch lijkt het land daar niet door te zijn ingestort en horen we zelfs niet dat sectoren die grotendeels op vrouwelijke arbeidskrachten draaien zijn ingestort. Nog vreemder zijn de woordtellers. Ook die schijnen op één en dezelfde dag alle vrouwen in de VS (> 160 miljoen) onder dwang te zijn omgedaan. Natuurlijk waren er veel vrouwen die zich daartegen hebben verzet, maar blijkbaar was er genoeg gewapende mankracht beschikbaar om het verzet van een half land te onderdrukken. Daarbij wist niemand dat die armbanden werden geproduceerd, terwijl ze nota bene in allerlei kleuren en maten kwamen en gemaakt zijn van een tot dusver onbekend materiaal. Ondertussen kunnen deze armbanden zeer sterke elektrische schokken afgeven, maar hoeven nooit te worden opgeladen of iets dergelijks. Hm.

Maar toch, het verhaal heeft een zekere emotionele heftigheid en zet je aan het nadenken over veel zaken waar je normaal nooit over nadenkt. Ongedachte problemen die je zult krijgen als je maar 100 woorden per dag mag zeggen duiken stelselmatig op en de manier waarop de christelijke georiënteerde Pure Movement mensen en vooral ook kinderen weet te beïnvloeden is verontrustend. En dus valt er wat voor te zeggen om de ongeloofwaardigheden maar te accepteren, for the sake of argument. Dat verloopt echter als Dalcher steeds meer maatregelen toevoegt, die ook niet goed zijn doordacht. Camera’s in echt ieder huis en gebouw in de VS, kampen voor homoseksuelen en overtreders van de regels, van de ene op de ander dag gescheiden onderwijs voor jongens en meisjes; logistiek gezien lijkt allemaal heel erg onhaalbaar.

Toch blijf je hopen dat het alsnog ergens goed voor is, bijvoorbeeld voor een mooi verhaal over hoe Jean ondanks haar beperkingen toch in verzet weet te komen. Maar in plaats daarvan trekt Dalcher de stekker uit haar eigen verhaalopzet. Jean raakt in een positie dat ze weer gewoon mag praten en dat was het dan. Ongelukkig genoeg doet ze zelfs met dat voorrecht maar weinig soeps (laat staan dat ze ergens toe kwam met maar 100 woorden per dag). Ze krijgt namelijk ook de mogelijkheid om haar buitenechtelijke relatie met de blijkbaar nogal perfecte Italiaan Lorenzo weer op te pakken en daar gaat het dan opeens voornamelijk over. Niet dus dat ze alsnog overtuigd het verzet induikt of eens goed met haar geïndoctrineerde kinderen gaat praten of wat dan ook. Nee, het is allemaal Lorenzo, Lorenzo en hoe geweldig hij toch niet is, vooral ook in vergelijking met de slappe echtgenoot. Hm.

Vanaf hier is dit boek mij als geïnteresseerde lezer kwijt. Echt terugkeren naar de oorspronkelijke thema’s doet het ook niet echt meer. Uiteindelijk volgt er wel nog een boel actie tegen het verdorven regime enzo, maar dat is een beetje langs mij heen gegaan. Al is het me nog wel opgevallen dat ook het gemakzuchtige einde aan de kant van de afknappers zit.

Dat alles neemt niet weg dat boek wel vlot en helder is geschreven en je er snel genoeg doorheen geraakt. Ook blijven bepaalde ideeën die, met name in het eerste gedeelte van het boek, worden opgelepeld je maar door het hoofd spoken. Je blijft maar over die kwesties nadenken, ook als je het boek verder niet zo goed vond. Al is het maar om jezelf te overtuigen dat dit niet kan gebeuren zo of dat wij vrouwen echt niet zo schaapachtig zijn als veel vrouwen in dit boek vaak zijn. En in ieder geval neem je jezelf toch wel een paar dingen voor, voor het geval dat…

Maar het doet je ook afvragen, hoe goed had dit boek wel niet kunnen zijn, als Dalcher een strakker plan had gehad, zelf ook wat langer en beter had nagedacht en keuzes had durven maken.