Recensie Het bezoek van de lijfarts

Wonderlijk en intrigerend boek. Het begin was absoluut niet om doorheen te komen en daarna een alwetende maar ook sterk sturende geschiedenis verteller met opmerkingen in de trant van "daar komen we later op terug.."
Maar goed; historische roman. Door de jaren heen zie ik mezelf niet als lezer van dit genre simpelweg omdat het me vaak door gebrek aan al aanwezige onderbouwende kennis niet pakt. Maar hoe "historischer" ikzelf wordt hoe meer ik erop terugkom. Vaak genoeg zijn de historische romans geschreven als goed leesbare verhalen, zonder dat je overstelpt wordt door feiten, en stimuleren juist daardoor mijn interesse om verdere gegevens op te zoeken.
Zonder ooit iets van Milton of Voltaire (die beiden geciteerd worden) gelezen te hebben, zonder werkelijke bewustzijn van de stroming en tijdsgeest van De Verlichting is dit verhaal toch goed toegankelijk. Er wordt veel toegelicht en uiteengezet door onze erg aanwezige verteller.
Het begin liep voor mij niet omdat het startpunt 1782 het verslag van de Engelse gezant Keith is. Christian VII wordt geïntroduceerd maar nog veel meer de heer Guldberg: een onaanzienlijk klein mannetje met een Godsvrees maar in zijn geloof uitverkoren en met een grote weerzin bij zijn beeld van onreinheid.
Reeds vroeg wordt de profeet Jesaja geciteerd en Guldberg drukkende visie uiteen gezet. In Deel I - 2 gaan we door met de privé leraar van Christian VII Reverdil die een beeld van het toenmalige Deense hof en Christian geeft. Ook hier blijkt duidelijk dat dit hele boek gebaseerd is op verslagen, brieven, boeken, getuigenissen, vastgelegde feiten - kortom nog bestaande feiten om een geschiedenis vanuit meerdere perspectieven te reconstrueren. Er wordt op een duidelijke manier verwezen naar de bron ( zonder het irritante * bronvermelding onderaan de bladzijde waarbij je dan soms nog niets kan volgen zonder dat je het complete originele boekwerk erbij zou openslaan)
(uit onderstaand interview: Voor wat ik doe, gebruik ik zelf de term `non-fiction novel', fictie gebaseerd op documenten). . Deel I - 3 vertelt over de komst van Christians uitverkorene de Engelse Caroline Mathilde. En het lijkt allemaal nog erg veel op geschiedenis beschrijving..... wat zoals ik eerder aangaf mij niet zo als eerste leesmateriaal ligt.
Niet met de bedoeling elk hoofdstuk individueel te ga bespreken maar vanaf deel I - 4 (blz 69) wordt het pakkend; naast de feiten, citaten en gegevens (geheel onderbouwd) krijgen we scenes, belevingen. Wat droge afstandelijke omschrijvingen van karakters en psychologie gaan meer over in vertellingen waarin we beleven en minder beschrijven.
Daarna op blz 87 start de introductie van de lijfarts, Verlichtings-denkbeelden, en was ik verkocht.
Niet meer weg te leggen, leerzaam , pakkend en intrigerend. Niet het makkelijkst leesbare - daarentegen schitterende zinnen; uit mijn boek steken weer meerdere stukjes papier ter indicatie.
Als ik het boek dichtsla, het begin herlees, beklijft mij het gevoel dat de eerste 65 bladzijden slecht tot mij doorgedrongen zijn.
Een te koude start in een een ander genre tov mijn vorig gelezen boek? Of een te feitelijke overdracht van zaken om toch beter de rest van het verhaal in context te kunnen plaatsen? Voor velen denk ik een afknapper maar ik ben er achteraf dankbaar voor. Het zette me op het verkeerde been omdat ik vaak op zoek ben naar de hoofdpersonage. Dat is Guldberg ook wel maar nog veel meer Struensee, waarom dan niet met hem begonnen? Ik denk om het contrast het duidelijkst voelbaar te maken, niet alleen in personages (alhoewel beiden parvenu's en in een aantal zaken zeker vergelijkbaar) maar ook in visie en tijdsgeest.
En dat is enorm goed gelukt. Ontzettend boeiend en verrijkend verhaal die mij niet alleen terugnam naar een intrigerende geschiedenisperiode maar me ook laat voelen hoe je volgens verwachtingslijnen leest. Verfrissende en prettige ervaring.


Toevoeging 18-11-2012
In onderstaand interview kwam ik nog interessante aspecten tegen zoals:
Met grote interesse bekijkt Enquist de Nederlandse vertaling van zijn roman. “Voor vertalers moet het een hele kluif zijn geweest. Het is namelijk geschreven in het plusquamperfectum. Bijvoorbeeld: `Ze had daar gezeten'. Dan refereer je naar iemand anders die dat waarnam. Vergelijk dat met het presens 'Ze zit daar'. Dan is het alsof je het zelf hebt waargenomen. Het plusquamperfectum is ideaal voor historische romans, omdat het de onafhankelijke autoriteit versterkt. De titel is trouwens ook lastig om te vertalen. In het Zweeds klinkt Livläkarens Besök ironisch, en zo is dat ook bedoeld. Het is een understatement. Struensee kwam niet eventjes op doktersvisite langs, maar bleef vier jaar. Met zijn ingrijpende voorstellen tot verandering van de Deense samenleving, veroorzaakte hij een `Deense revolutie' een term die ik zelf bedacht om aan te geven dat het een voorbode was van de Franse revolutie.'

NRC Handelsblad van 07-09-2001, Pagina 21, CS, Interview Stine Jensen