Recensie Zoete mond

Verstild sla ik het boek dicht.

Wat blijft overeind, na deze niet altijd even makkelijk lezende 546 bladzijden?
En als eerste zoek ik een passage op:
"Door de eeuwen heen hebben witte dieren altijd de verbeelding geprikkeld en een bijzondere rol gespeeld in fabels, het volksgeloof en de mythologie......
Konijnen en duiven zijn van nature ook niet wit, maar het konijn van de goochelaar en de vredesduif wel. Net als Moby Dick moeten ze wel wit zijn, wonderlijk wit- ze zijn wit om op iets onbestaanbaars te duiden, om aan te geven dat het eigenlijk niet kan, het tevoorschijn komen uit de hoed niet, en de vrede ook niet.
Waar een wit dier verschijnt begint de mythe"

Dit samen met het proloog en het laatste beeld maken het verhaal voor mij af.

Rebert is een einzelganger. Intelligent, creatief, zachtmoedig en eenzaam.
Door een heel heftige gebeurtenis in zijn leven raakt hij nog terug getrokkenener dan ooit, en voelt het venijn van woede en schuld zwaar op zich drukken. Niet wetende hoe met zijn verlies om te gaan leeft hij doelloos door de dagen heen, tot de onschuld van kinderen en het beroep waarvoor hij op een eerder moeilijk moment in zijn leven -
"Toen hij ten leste uitgeput bleef stilliggen was er niets meer van hem over dan dat hij nog leefde, maar hij bestond in zekere zin niet meer, was als het ware opgehouden, en moest iemand anders worden. Om zichzelf niet voorgoed kwijt te raken en geheel te verdwijnen in het donker begon hij dat nu ook te willen, terwijl een nieuw uitzicht voor hem openging, hij bevreemd overeind kwam, een lamp aanstak om in de spiegel te kijken, en een ootmoedige ernst over hem neerdaalde, ja: hij wist het, hij wilde worden als het mikpunt van zijn hoon, als de dierenarts die hij zo deerlijk had uitgelachen, dierenarts worden- "
- gekozen heeft, hem de realiteit en samenleving opnieuw intrekken.
Na zijn bezoek aan Fair Isle, waar hij zich realiseert dat iets nooit meer kan worden zoals het eerder was, neemt hij het wandelen verder op, bouwt het uit tot lange hardloop sessies waarin hij in de opvallende witte kleding zichzelf "onzichtbaar als zuiver vuur" voelt worden, maar ook zo moe dat hij zich minder alleen voelde.

Mooi vind ik het in elkaar grijpen van de tegenstelling van :
kwetsbare zachtmoedige mensen die dreigen zichzelf te verliezen omdat ze gepest worden, niet gezien worden, buiten de samenleving lijken te staan, afglijden in het donker / wit, onschuld, zuiverheid, zoeken naar goed-doen, filantropie, geloven in iets geeft kracht en verbroedering (of het nou een witte walvis is of kinderen met konijnen, of mannen met dromen naar iets van vroeger - er is hoop).

Moeizaam aan dit verhaal vond ik:
De eerste 200 bladzijden neemt de schrijver er zijn tijd voor om omstandig en belerend in een poetisch maar ook ouderwets moiezaam taalgebruik o.a. uiteen te zetten hoe in de jaren 50-60 de maatschappij ontwikkelde onder invloed van de voortschrijdende technologie. Je vraagt je af wanneer er iets gaat "gebeuren", wanneer "iets" je pakt. Wel een duidelijk tijdsbeeld met een mooie creatie van een "setting" , die wel belangrijk is voor het begrijpen van het leven en dus de impact van ontwikkelingen voor diverse mensen in het verhaal maar het was wel eens moeizaam om doorheen te komen. Pas vanaf bladzijde 300 kon ik het boek niet meer loslaten.

Rest mij nog één gedachte : Daar waar het leven doorgaat, op Fair Isle, waar Rebert al een stukje bewustwording vond, waar Laura aan een echt gezinsleven begint, waar eenlingen van een ander soort (Albert Ross) in een groep opgenomen worden, en elkaar voor voedsel rivaliserende diersoorten in harmonie leven, waar "vreemde" vogels komen, zou Moby zich bij de daar levende walvissen kunnen aansluiten? Zou Rebert na zijn persoonlijke groei en diverse "verschoningen" daar ook nog eens zijn plek vinden, of dolende blijven in zijn verlangen naar "onzichtbaar" te zijn??? Zou dit de plek voor harmonie zijn of ook iets "onbestaanbaars"?

=======================================

Nog even nadenkend over eerder geplaatste reacties, misschien zitten er wel veel meer metaforen in dan ik in eerste instantie van onder de indruk ben:
* de boten op de Rijn ( of hoe deze stroom water dan ook waar heet...) -
op stroom - leeg, af stroom - vol, als je er langer naar kijkt ga je de namen van de boten kennen. Misschien zoals soms het Leven ook aanvoelt?
* de krachten van golven / water. Meestal wordt de kracht van vallend water gebruikt om energie uit te halen. Het idee achter de boeien is om energie uit een opgaande beweging te halen, wat wel verankering nodig heeft maar ook elasticiteit om niet af te breken (verkort uit de tekst gehaald).
"Wit wild water" heet het in het proloog, hetzelfde water als waarin Rebert en Diederik hun storm beleefde en hij op het idee kwam van schone energie winning middels de bovengenoemde ballen.
Wit, opwaartse schuimende bruisende golven en schone energie winning ( de positieve energie in het leven, het beeld van de ballen waaraan Rebert in zijn dronkenschap om te vergeten, zich volop in gedachte mee bezig en aan vast houdt) vs de vervuilde Rijn waar dode vissen zwemmen, elke dag weer ( de slechte telkens terugkerende negatieve dingen des levens) en uiteindelijk een witte walvis stroomopwaarts wordt gevolgd door allen die hun hoop voor positieve dingen / verbeteringen bij hem neerleggen
* De boottocht in de Storm vond plaats op het Ijsselmeer waar zij gelukkig niet te pletter sloegen op de Afsluitdijk, Moby - ontsnapt tijdens een storm - wilde ook niet door de geopende sluizen van deze zelfde dijk

En na het bekijken van de 4 korte stukjes op ZoetemondTV (youtube, zie Zazou's link hieronder) maak ik er misschien meer van dan bedoeld.....