Mythevorming of geschiedschrijving

Marjolijn van Heemstra is theatermaker, dichter en columnist voor Trouw. De dichtbundel Meer hoef dan voet verscheen in 2014 en daarin staan grote thema’s centraal waaronder god, macht en het heelal. Haar debuutroman En we noemen hem is inmiddels genomineerd voor de Libris Literatuurprijs.

Van Heemstra besloot op haar achttiende om haar zoon, als ze die ooit een zou krijgen, te vernoemen naar de ‘Bommenneef’, haar oudoom Frans die als verzetsheld was uitgegroeid tot een ware familielegende. Tijdens haar zwangerschap begint Marjolijn uit te zoeken wie deze ‘held’ eigenlijk was en de mythe blijkt maar geringe sporen van de waarheid te omvatten.

Mythevorming of geschiedschrijving. Waar houdt het ene op en waar begint het andere? Domme dagelijkse dingen worden historische documenten en grote verhalen lijken vooral geconstrueerd te zijn rondom de zaken die niemand benoemd wilde hebben. Mythen ontstaan in de overlevering om te onthouden, maar net zo goed om te vergeten. Dit staat centraal in de roman van Van Heemstra.

“Nu zijn mythe is afgebrokkeld is er niets meer wat hem door de tijd heen kan dragen. Om een naam te blijven noemen moet hij zijn ingebed in een verhaal. Een los woord overleeft de jaren niet. Er moet context zijn. Vorm. Een lied met een begin, een midden en een eind. Dat is het enige harnas tegen de vergetelheid.”

De overlevering van verhalen en het zetten van de geschiedenis naar de eigen hand, vooral waar het Tweede Wereldoorlog betreft zijn interessante thema’s in het werk van Van Heemstra en hoewel de overlevering van verhalen centraal staat is het niet gemakkelijk om je door het verhaal van Heemstra heen te worstelen. De familiegeschiedenis van Van Heemstra wekt bij de lezer niet de drang op om te weten te komen hoe het afloopt, het is duidelijk dat het hoofdpersonage haast heeft maar verder is er weinig sprake van spanningsopbouw of een stuwende verhaallijn.

Waar de frustratie van het hoofdpersonage rondom haar zwangerschap en de niet vlottende zoektocht naar de bommenneef steeds hoger oploopt, bereikt de frustatie bij de lezer een hoogtepunt wanneer ze twee weken voor de geplande bevalling ineens besluit om het vliegtuig naar Spanje te nemen. Toch weet auteur Van Heemstra steeds precies waar ze mee bezig is en dat metaniveau maakt het verhaal dan toch weer interessant.

Zo lijkt de auteur plotseling geheel ongeloofwaardig van perspectief te veranderen, maar net op het moment dat je als lezer de neiging hebt om uit te roepen: dit kan en mag niet! Blijkt Heemstra haar keuze heel bewust gemaakt te hebben: “Nee, dit wordt niks. Ik probeer mezelf een weg te schrijven in het brein van een klein jongetje dat zijn moeder verliest, […]. En toch doe ik het. Verzinnen. Of eigenlijk: verdichten. […] Ik schuif de dingen in elkaar, verzin een spreekbeurt. […] omdat het anders niet rijmt.”

Van Heemstra heeft vooral een heel eigen schrijfstijl, waar je als lezer wellicht even aan moet wennen maar die zich prima leent voor het persoonlijke verhaal dat ze wil vertellen. Haar familiegeschiedenis en de impact van de geboorte van haar eerste kind op haar leven en dat van haar man. Maar het verhaal is niet af, de zoektocht gaat door en als lezer is het misschien niet zo erg om daar niet meer bij betrokken te zijn.