De grens tussen fictie en werkelijkheid

Bertram Koeleman debuteerde in 2013 met de roman De huisvriend. Deze stond nog datzelfde jaar op de shortlist van de Anton Wachterprijs. Verhalen van zijn hand verschenen onder andere in De Gids en Das Magazin. Zijn derde roman verscheen in april 2018 bij Atlas Contact: Het wikkelhart.

Als Nick en Dom tijdens hun studententijd in Frankrijk getuige zijn van een bizarre voorstelling, tekent hen dat voor de rest van hun leven. Dom was de schrijver van het stel, van jongs af aan gedreven om auteur te worden, maar het is Nick die uiteindelijk bestsellerauteur wordt en als blijkt dat de gebeurtenissen in Frankrijk een belangrijke rol spelen in zijn nieuwste roman en het leven van Dom steeds vreemdere trekjes begint te vertonen, rijst de vraag; waar begint fictie en waar eindigt de werkelijkheid?

Het wikkelhart begint heel interessant. Dom vraagt zich hardop af hoe hij als schrijver dat wat hij meemaakt in woorden om kan zetten. Hij is zich gedurende de hele roman dan ook zeer bewust van zijn omgeving en uit dit in beschrijvingen met veel details en de meest wonderlijke vergelijkingen en metaforen. “Als je schrijver bent, moet aan elke handeling en aan elke denkwijze een filosofie ten grondslag liggen.”

De roman bestaat uit verhalen in verhalen, waardoor fictie en werkelijkheid steeds verder in elkaar over lijken te lopen. “Waargebeurd is een deel van het spel. Het is marketing. Het is sowieso de enige manier waarop het publiek fictie nog serieus kan nemen. Iedere succesvolle schrijver weet dit.” Langzaam verliest Dom zijn grip op de werkelijkheid, krijgt paranoïde gedachten over een complot tussen zijn vrouw Lily en Nick.

De psychologie en het literaire spel is wat Het wikkelhart vanaf de eerste pagina’s interessant maakt, maar de scènes over de prostituee in Nicks huis, de pooier die Dom vervolgens onder handen komt nemen en de zwerver in Parijs hadden anders gekund. Het geweld, de expliciete open (lichamelijke) wonden zijn jammer en niet nodig, ook al geven ze duidelijk aan dat Dom de controle over zijn eigen normale leven kwijt is.

De beschrijvingen en overpeinzingen van Dom worden afgewisseld door een scenario-achtige schrijfstijl, niet alleen wanneer de verfilming van de roman van Nick beschreven wordt, maar ook daaromheen. Korte zinnen die beelden oproepen en de losse beelden die elkaar snel achter elkaar opvolgen zorgen ervoor dat het boek erg vlot leest. Ook weet Koeleman de spanning vast te houden door de toestand van Dom steeds open te houden en af en toe een onverwachte (soms ietwat ongeloofwaardige) wending aan het verhaal te geven.

Met de laatste pagina’s van het boek werpt Koeleman de lezer nog een laatste mysterie toe, maar dat zorgt ervoor dat je zelfs na het omslaan van de laatste pagina nog aan het verhaal en de betekenis(sen) daarvan blijft denken. Een heel interessant boek voor lezers én schrijvers.