Krachtig psychologisch inzicht

Inge Schilperoord (1973) studeerde psychologie, journalistiek en proza aan de Schrijversvakschool. Ze werkt als forensisch psycholoog onder andere in het Pieter Baan Centrum. Schilperoord publiceerde in ondere andere NRC Handelsblad en Psychologie Magazine en debuteerde met de roman Muidhond in 2015. De roman werd won de Bronzen Uil en werd genomineerd voor vele prijzen, waaronder de Libris Literatuurprijs 2016.

Hoofdpersonage Jonathan wordt vrijgesproken bij gebrek aan bewijs, voor de lezer wordt pas gedurende het verhaal duidelijk waarvan hij precies verdacht werd. Terug uit de gevangenis trekt Jonathan weer in bij zijn hulpbehoevende moeder in een huis dat binnenkort gesloopt zal worden. In de gevangenis heeft Jonathan therapie gehad in voorbereiding op zijn TBS, middels zijn werkboek probeert hij ook thuis hard aan zichzelf te werken. Hij zal een beter mens worden, maar dat blijkt makkelijker gezegd dan gedaan.

Het is heel knap hoe Schilperoord de lezer meeneemt in het hoofd en de gedachtewereld van Jonathan. Hoe hij zich ook aan de regels van zijn therapie probeert te houden en zijn best doet om de uitspraken en uitleg van zijn psycholoog te begrijpen, toch overstemmen de pedofiele gevoelens zijn rede keer op keer. Schilperoord maakt de frustratie, wanhoop en onmacht van haar hoofdpersonage bijna voelbaar.

“Hij moest denken aan de oefening over empathie die hij met de psycholoog had gedaan. Het ging erom dat je meevoelde met een ander, dat je het gevoel van een ander aanvoelde. Dat waren de woorden die de psycholoog had gebruikt. Dat was belangrijk.”

Jonathan is geen leeg personage, de ervaring van de auteur als forensisch psycholoog is de gehele roman op de achtergrond aanwezig en elke handeling wordt geduid en verklaard voor de lezer, enkel door deze mee te nemen in het gedachteproces, niet door een stem van buitenaf over de situatie te laten oordelen, daarin ligt de kracht van dit verhaal. Er zit geen oordeel in het verhaal, enkel beschrijvingen, iets dat voor de lezer ongemakkelijk en tegelijk heel ontwapenend is.

De schrijfstijl van Schilperoord past ook helemaal bij haar personage. De zinnen zijn niet lang en bevatten geen moeilijke woorden, behalve daar waar Jonathan zelf op zoek is naar de betekenis van moeilijke woorden die zijn psycholoog heeft gebruikt.

“Zijn score was lager dan gemiddeld, dat wist hij nog wel, dat vond hij niet prettig om te horen. Maar er bleken ook dingen te zijn die hij juist heel goed kon, zelfs beter dan anderen. Netjes werken, ijverig zijn, doorzetten, zich lang concentreren op één onderwerp.”

Schilperoord werkt duidelijk toe naar een climax vanaf het allereerste begin, maar het verhaal sijpelt een beetje voort in een ongemakkelijke sfeer die dit debuut zo indrukwekkend maakt. Constant ligt er dreiging in de dagen die omschreven worden en uiteindelijk weet de auteur het einde toch nog verrassend – hoewel wellicht een tikje ongeloofwaardig – te maken.

Een indrukwekkend debuut dat je laat inleven in een situatie waarin niemand zich eigenlijk ooit hoopt te bevinden, maar die tegelijk de lezer heel veel leert over psychologische stoornissen en de gevolgen daarvan, voor de buitenwereld, maar zeker ook voor het betreffende individu.