Indrukwekkende oorlogstaferelen

‘Niemandsland’ is het debuut van Simon Tolkien, kleinzoon van, jawel, J.R.R. Tolkien. Simon Tolkien schrijft geen fantasy, maar een historische roman over de tijd waarin zijn grootvader leefde, de tijd van de Eerste Wereldoorlog. Een boek schrijven als ‘kleinzoon van’ vergt heel wat lef en hoewel Simon zijn grootvader lang niet nadert waar het zijn schrijven betreft is er toch wat schrijftalent doorgegeven en blijkt Niemandsland een prima debuut.

Waarschijnlijk leest het boek echter nog beter in de oorspronkelijke taal. De vertaler heeft zichzelf een helse klus gegeven met Niemandsland, maar de vertaling is niet op alle punten even geslaagd. Het boek bevat veel storende fouten en de vertaling is niet consequent in stijl.

Hoofdpersoon Adam verliest zijn moeder op jonge leeftijd en verhuisd met zijn vader naar een mijnwerkersdorp. Wanneer zijn vader overlijdt tijdens een opstand van de mijnwerkers neemt weldoener Sir John hem in huis, tot groot ongenoegen van diens zoon, Brice. Dan breekt de Eerste Wereldoorlog uit en deze dwingt Adam en zijn vrienden uit het dorp de loopgraven in. Iets wat hen verandert voor de rest van hun leven.

Niemandsland is een lijvig boek met veel personages. Deze ontwikkelingen zich echter amper en dat is jammer. De hoofdpersoon is de goedheid zelve en er zijn maar een paar personages die complexiteit in zich meedragen. Tolkien slaagt er overigens wel in zijn personages divers neer te zetten waar het de gevolgen van de oorlog betreft. De een wordt gek, de ander klapt dicht, weer een ander leert zich te verzetten tegen alles wat haar tot dan toe onder de duim heeft gehouden en komt eindelijk voor zichzelf op.

Bewonderenswaardig aan onze held Adam is het feit dat hij nooit lijkt te vergeten waar hij vandaan komt. Zijn achtergrond/afkomst zorgen er steeds opnieuw voor dat hij het juiste doet en voor de goede weg kiest, ondanks alle privileges die hem geboden worden. Vriendschap is dan ook een groot thema in Niemandsland. Soms gaat Tolkien echter de fout in, dan is Adam ineens veel te intelligent voor zijn leeftijd of maakt opmerkingen die hem niet passen: “In het jaar sinds ze naar het Noorden waren gekomen, waren ze uit elkaar gedreven. Het was niet Daniels bedoeling geweest om een kloof tussen hem en zijn zoon te laten ontstaan […], besefte Adam, maar het was wel gebeurd.” Op dit soort momenten maakt Tolkien van Adam een personage en alwetende verteller ineen, maar zo subtiel en sporadisch dat het vreemd aandoet.

Jammer aan het boek van Tolkien is ook dat de schrijver per se een hollywoodeinde heeft willen schrijven aan zijn verhaal. Er is een duidelijk hoogtepunt in het verhaal net voor het laatste deel begint waar het boek had moeten eindigen om een verpletterende indruk achter te laten bij zijn lezers. Maar in plaats daarvan kiest Tolkien ervoor om de lezer te laten zien hoe het afloopt met al zijn personages, zoals het een ‘eind-goed-al-goed’ filmeinde betaamt.

Tolkien weet ‘Niemandsland’ echter succesvol te verheffen van locatie tot thema in zijn boek, zijn personages bevinden zich letterlijk en figuurlijk in een Niemandsland wanneer ze door de samenleving niet geaccepteerd worden of hun familie in de steek laten. Ook in de passages in de loopgraven weet Tolkien te overtuigen. Dat zijn beschrijvingen van verschrikkingen die je als lezer bijblijven. Vanaf het moment dat de Eerste Wereldoorlog uitbreekt vind er een stijlbreuk plaats in het boek, waar het begint met beschrijvingen die bijna Dickensiaans aandoen stappen we hier ineens over op een veel vlotter tempo met staccato zinnen, Tolkien laat de oorlog letterlijk zien in zijn schrijfstijl.

Hoewel er dus zeker wat aan te merken valt op het debuut van Simon Tolkien is het toch een boek dat je bijblijft en dat zeker interessant is voor diegenen die geïnteresseerd zijn in de Eerste Wereldoorlog. In die passages spreekt Tolkien tot de lezer en weet hij de lezer te overtuigen met zijn schrijfkunst. De nieuwe Lord of the Rings is het zeker niet, maar dat mag ook eigenlijk niet verwacht worden. Het maakt in elk geval wel benieuwd naar eventueel ander werk dat Tolkien nog zal voortbrengen.