Intelligente en geestige waarschuwing

Marc-Uwe Kling is een Duitse stand-upcomedian en schrijver. Zijn grote doorbraak was zijn debuutroman De Kangoeroekronieken, waarin een kangoeroe tegenover de schrijver komt wonen. Dat de auteur en grappenmaker niet vies is van een gedachte-experiment blijkt ook uit de nieuwe roman van Kling, die door Elbert Besaris voor uitgeverij De Harmonie naar het Nederlands werd vertaald: QualityLand.

QualityLand is het beste en meest geavanceerde land ter wereld. Algoritmes en androïden optimaliseren het leven in dit nieuw geschapen land zonder geschiedenis. Zelfrijdende auto’s brengen je naar de plek waar je wil zijn, QualityPartner vertelt je wie het beste bij je past en TheShop levert alle producten die je ooit hebt gewild, zonder dat je erom hoeft te vragen. De inwoners van QualityLand vertrouwen op het systeem, de objectiviteit en geoptimaliseerde modernste technieken. Maar toch blijkt het systeem niet onfeilbaar.

“Het betekent dat elk individu een andere digitale wereld ervaart. Niet alleen zoekresultaten, reclame, nieuws, films en muziek zijn gepersonaliseerd, maar ook de aanbiedingen, prijzen, ja zelfs de lay-out en de structuur van het internet veranderen afhankelijk van wie die magische spiegelwereld betreedt, en zelfs afhankelijk van je gemoedstoestand. […]. Je hebt vast de spreuk ‘iedereen leeft in zijn eigen wereld’ wel eens gehoord. In het digitale universum is dat niet zomaar een kreet, het is de waarheid. Je leeft in je eigen wereld. Een wereld die zich continu aan jou aanpast.”

Het zijn allemaal geen onmogelijke dingen die Kling zich voorstelt in QualityLand en dat is misschien juist wat het boek zo interessant maakt. Mensen leven nu eenmaal in hun eigen bubbel en dat wordt alleen maar erger, maar in QualityLand zijn al deze zaken doorgetrokken tot in het uiterste. Het verhaal is geschreven door een e-writer Kalliope, die Kling vervolgens halverwege het verhaal ook introduceert als personage (een e-writer met een writers block) om de verwarring compleet te maken. Deze alwetende verteller vertelt het verhaal van QualityLand vanuit verschillende perspectieven uit verschillende standen en vanuit een politiek perspectief.

Het verhaal over een volledig algoritme-afhankelijk land wordt onderbroken door reclame voor producten die in onze oren belachelijk en tegelijk prima haalbaar klinken: een Personal Digital Friend (PDF) die er altijd voor je is en je nooit zal tegenspreken of Optimised Realitylenzen die je middels virtual reality het leven van een celebrity of juist een vluchteling laten leven.

Humor maakt het boek van Kling zeer de moeite waard om te lezen, de messcherpe observaties van de huidige maatschappij (en de kritiek daarop) schemeren door in zijn beschrijving van het ideologische QualityLand en laten de lezer meerdere keren hardop grinniken. De korte hoofdstukken en de vele wisselingen tussen de verschillende verhaallijnen maken het wat lastiger om de grote lijn in het verhaal te kunnen volgen, maar alle losse anekdotes en uitvindingen getuigen van een intelligente kijk op de wereld om ons heen en geeft de lezer stof tot nadenken, al is het maar over ons eigen gebruik en onze afhankelijkheid van systemen en algoritmes.

QualityLand is een geestig en intelligent boek maar tegelijk leert het de lezer iets over onze huidige maatschappij en de gevaren die deze met zich meebrengt. Kling lijkt te willen zeggen dat het allemaal zo’n vaart nog niet zal lopen met onze afhankelijkheid, maar wellicht zijn we al dichterbij dan we denken.