Meer dan 5,3 miljoen beoordelingen en recensies Organiseer de boeken die je wilt lezen of gelezen hebt Het laatste boekennieuws Word gratis lid
×
Lezersrecensie

Een sprookjesachtig verhaal dat vraagt om een dikker boek

Aster 02 juni 2016
Mijn verwachtingen waren hoog gespannen toen ik begon aan ‘De Zwaluwman’ van Gavriel Savit. De roman werd aangeprezen: ‘Voor de lezers van De boekendief en Als je het licht niet kunt zien’. Dat legt de lat hoog.

Anna, een zevenjarig meisje, alleen in Krakau aan het begin van de tweede wereldoorlog, wordt opgevangen door de zonderlinge Zwaluwman , die haar meeneemt op zijn trektocht.
De tocht heeft schijnbaar geen ander doel dan te overleven en onzichtbaar te blijven. De Zwaluwman is een bijzondere man. Hij weet met minimale middelen te overleven en ofschoon hij erg afstandelijk is, vertrouwt Anna volledig op hem. Anna is een snelle leerling en ze vormen al snel een goed op elkaar ingespeeld koppel. Anna lijkt de Zwaluwman menselijker te maken. Er is een keerpunt in het verhaal als een nieuwe figuur zijn intrede doet, reb Hirschl. Deze persoon is volledig tegengesteld aan de Zwaluwman en wordt alleen tot het bondgenootschap toegelaten vanwege Anna. Vanaf dan wordt de tocht anders en lijkt ook de thematiek van het boek te veranderen.

Hoewel het boek zich afspeelt in de oorlog en er beelden van massagraven worden geschetst en een klein meisje die over lijken loopt, wordt de afgrijselijkheid van de oorlog eerder als een decor neergezet dan dat het onder je huid kruipt. Misschien is dat de bedoeling van de schrijver, maar de vergelijking met ‘De Boekendief’ gaat hier mank, omdat daar de meest ontroerende momenten juist heel klein en subtiel neergezet zijn.

Misschien gaat het boek eerder over taal dan over de oorlog. Over communicatie, wat er wel en niet gezegd wordt, wanneer iets een leugen is of gewoon een andere wijze van spreken, zoals het ‘Wegs’. Er wordt veel over talen gesproken en vaak wordt er ook zeer bloemrijke taal gebruikt met veel metaforen. Als Savit overgaat op ‘eenvoudiger taal’ en iets dichterbij blijft, blijft zijn taal nog steeds mooi en heeft hij voor mij iets meer zeggingskracht, zoals in dit stukje:

Zijn stem klonk bijna altijd zacht, maar nu klonk hij teder. ‘Ik mis al onze vrienden. Ik herinner me iedereen, alle mensen die we onderweg tegenkomen of met wie we voor de haard zitten te praten. Soms denk ik aan een van hen voordat ik in slaap val, of ik herinner me iemand onder het lopen, iemand aan wie ik lang niet heb gedacht, en dan word ik verdrietig en vraag ik me af of het goed met ze gaat. Weet je waarom?’
Anna fronste haar voorhoofd. ‘Waarom dan?’
‘Omdat het echt is. Alles. Al gebruik ik namen die niet van mij zijn en ook al vertel ik ze dingen die niet zijn gebeurd, dat wil niet zeggen dat het niet echt is. We worden evengoed vrienden. Ik geef evengoed om ze.’

Het boek heeft een grote ideeënrijkdom en een mooie opbouw, waarin verschillende lagen te onderscheiden zijn. Het houdt het midden tussen een sprookje en magisch realisme. Het boek is erg prettig lezen vanwege de schrijfstijl en de taalbeheersing van Savit.

De foto op de voorkant van het eenzame meisje dat uit het raam kijkt en de zwaluw die langs vliegt, ontroert me, door alles wat het uitstraalt en wat niet gezegd wordt. Deze ontroering heb ik verder in het boek niet teruggevonden.
Mijn conclusie is dat het boek te kort is voor wat het allemaal in potentie in zich draagt. Het beschrijft een lange tijdsperiode in een hectische tijd. Ongetwijfeld zit hier veel meer verhaal in dan het fragmentarische karakter dat het nu heeft. De lagen zouden verder uitgediept kunnen worden en meer diepgang krijgen als de bijzondere band van Anna en de Zwaluwman en later ook met reb Hirschl verder uitgewerkt zouden worden. Met de mooie schrijfstijl van Savit, zou ik geen enkel bezwaar hebben om wat langer in het boek te vertoeven.

Ik geef drie sterren voor een bijzonder verhaal, goed geschreven, waar nog veel meer in zou zitten als het wat verder uitgewerkt was.

Reageer op deze recensie

Meer recensies van Aster