Elsschots avontuur op het platteland

‘De verlossing’ van Willem Elsschot schetst het verhaal van de strijd die zich in een klein Vlaams gehucht, Groendal, afspeelt tussen de plaatselijke pastoor Kips en de vrijdenker en atheïst Pol Van Domburg. Pol is de plaatselijke timmerman en winkelier. Hij is weliswaar een belezen man en overtuigd socialist maar geen aangenaam persoon. Hij doet goede zaken door de boeren te bedriegen en zijn werkvolk uit te buiten. Thuis slaat hij zijn vrouw en is altijd nors tegen zijn kinderen.
De nieuwe pastoor van Groendal, de eenogige, stuurse Kips gaat de strijd, die steeds meer verbeten wordt, met hem aan. Als Van Domburg met zijn gezondheid begint te sukkelen dreigt hij het gevecht te verliezen. Maar hij zal niet zomaar ten ondergaan en zorgt op zijn sterfbed voor een dramatische ontknoping.
Hierna is het aan zijn jongste dochter Anna om haar vaders zielenheil en vergiffenis van zijn zonden af te kopen.

De roman is erg geloofwaardig wat de oriëntatie in tijd en ruimte betreft. Zijn beschrijving van de sfeer op het platteland, van hoe de verschillende personages zich in zo’n boerengehucht tot elkaar verhouden, is zo uit het leven gegrepen en erg herkenbaar.
Verschillende onderwerpen die aan het leven in zo’n dorp gerelateerd worden komen ook hier aan bod: de grote macht van de hogere klassen en de clerus, het strenge katholieke overwicht in denken en daden tegenover het goddeloze steedse socialisme, de ondergeschikte, afhankelijke positie van de vrouw, de onderwijsachterstand.

‘De verlossing’ is met zijn 210 pagina’s vlot uit te lezen. Elsschot gebruikt daarenboven enkelvoudige, beknopte zinnen, een eenvoudige, strakke, en directe taal en een snedige schrijfstijl.
De spanningsopbouw is traag; het einde lijkt in eerste instantie voorspelbaar uit het verhaal voort te vloeien tot de auteur zijn bizarre wending aan de ontknoping geeft.

Alfons De Ridder, alias Willem Elsschot werd in 1882 geboren in Antwerpen en stierf daar ook in 1960.
In zijn jeugd bezocht hij vaak zijn oom in het landelijke Blauberg, Groendal in het boek. Hij wandelde er in het domein Helschot waaraan hij later zijn schrijversnaam Elsschot ontleende.
Pol Van Domburg, een van de twee hoofdpersonages in de roman is naar het beeld van deze oom vormgegeven.
De Ridder oefende verschillende beroepen uit waaronder dat van handelsreiziger. Hij gaf de zeepfabrikant in ‘De verlossing’ vorm naar zichzelf.
Deze roman schreef Willem Elsschot in 1915. Hij werd pas in 1921 gepubliceerd. Toentertijd genoot de roman weinig belangstelling en het is altijd een van de minder belangrijke werken in zijn oeuvre gebleven.
Het boek heeft decennia lang op de katholieke lijst van verboden boeken gestaan.