Peter James op de automatische piloot

Het is raar gegaan met de schrijverscarrière van Peter James. Jarenlang was het een kwestie van vallen en opstaan, totdat hij halverwege 2004 overstapte naar (weer) een nieuwe uitgever, die hem adviseerde een seriespeurder te creëren en rondom dit personage een oeuvre op te bouwen; daar zou namelijk een markt voor zijn. Het bleek een advies van grote waarde. Want vanaf het moment dat James in de spannende roman Doodsimpel inspecteur Roy Gace introduceerde, is zijn ster in rap tempo aan het crimefirmament gestegen en momenteel is hij inderdaad, zoals de flaptekst aangeeft, een van de best verkopende thrillerauteurs van Groot-Brittannië.
Helaas blijkt ook in crimeland dat ieder voordeel zijn nadeel heeft. Succes smaakt naar meer en dan is het blijkbaar moeilijk steeds voldoende balans tussen kwantiteit en kwaliteit te bewaren. Op sterven na dood is de vierde Roy Grace thriller in nog geen vier jaar tijd en het kwaliteitsverschil met de vorige drie boeken is aanzienlijk; dit boek is naar mijn smaak teveel op techniek geschreven. In Doodsimpel zet James een personage neer dat in meerdere opzichten boeit. Grace is een gedreven speurder die met grote toewijding achter het rapaille van Brighton aanzit. En passant blijft hij uitkijken naar tekenen van leven van zijn jaren geleden spoorloos verdwenen vrouw. Die verdwijning zorgt voor veel onzekerheid in zijn leven; leeft zijn vrouw nog of is ze dood? Het maakt het lastig een nieuwe relatie met toekomstperspectief op te bouwen. In Op sterven na dood is het personage Roy Grace even plat geworden als de overige romanfiguren, die er overigens ook veel minder toe doen, en wat rest is een boeiend verhaal. Niets minder maar ook niets meer.
Zoals we inmiddels van hem gewend zijn, bouwt James zijn roman vanuit meerdere verhaallijnen op. We maken allereerst kennis met de kleine crimineel Ronnie Wilson, die in september 2001 naar New York reist om eindelijk een grote slag te slaan. Maar ‘9/11’ lijkt roet in het eten te gooien. De man met wie hij een afspraak heeft, houdt kantoor in de South Tower van het WTC; die afspraak gaat dus niet door. Maar gewiekst als hij is, ziet Ronnie in de dramatische gebeurtenissen een nieuwe mogelijkheid om eindelijk toch de rijkdom te vergaren waarvan hij al zo lang droomt. Hij doet het voorkomen dat ook hij tot de vele slachtoffers behoort en beraamt een sluw plan.
Minstens zo benard maar veel minder perspectiefrijk is de situatie van Abby Dawson, die op de vlucht is voor haar ex, de louche Ricky. Die heeft alle reden om naar haar op zoek te gaan: Abby is er namelijk met zijn geld vandoor gegaan; de buit van een overval, wel te verstaan. Ze vlucht van Australië naar Engeland, duikt onder in Brighton, maar slaagt er toch niet in uit handen van de gewelddadige Ricky te blijven. Ze troost zich met de gedachte dat hij haar niets zal doen zolang hij niet weet waar het geld is, maar beseft ook dat die troost van tijdelijke aard is. Tenzij ze op tijd een geniaal plan bedenkt.
Ongeveer in diezelfde tijd wordt in de bush van Australië het lichaam gevonden van de vrouw die ooit met Ronnie Wilson getrouwd was. Ze is niet op een natuurlijke manier gestorven. Opmerkelijk, zeker als je bedenkt dat ook zijn eerste vrouw nog steeds spoorloos is. Maar dat duurt niet lang meer, want de vermoorde vrouw wier half vergane lichaam in een riool ergens in Brighton wordt gevonden, wordt uiteindelijk met wat moeite geïdentificeerd als Lorraine Wilson, Ronnies eerste vrouw. Het zal duidelijk zijn: voor Roy Grace wachten drukke tijden.
Natuurlijk vermoedt de ervaren lezer dan al dat die verhaallijnen uiteindelijk ergens samenkomen; op de constructie van Op sterven na dood is niets aan te merken. Maar al dat gegoochel gaat onmiskenbaar ten koste van wat ik maar de ‘totaalkwaliteit’ zal noemen; het verhaal raakte me nooit echt. Een goed boek leg je maar moeilijk opzij, hoe druk je het ook hebt. Dat was niet het geval met dit boek. Jammer, want ik had er meer van verwacht.