Geen liefde voor de bruid van de Rode Zee

Al eens gedacht aan Djedda als vakantiebestemming? ‘Ik kan me geen betere plek voorstellen.….voor scubaduiken’, zegt Andrew, de echtgenoot van hoofdpersoon Francis, cynisch. Inderdaad, na het lezen van ‘Acht maanden in de Gazastraat’ zullen al uw twijfels betreffende Saoedi-Arabië als vakantieland zijn weggenomen.

Wat gebeurt er met een westerse vrouw die enige tijd moet leven in de zeer vrouwonvriendelijke maatschappij van het Koninkrijk? Daar gaat dit boek over, waarvoor schrijfster Hilary Mantel heeft geput uit haar eigen ervaringen in dat land.

Hoofdpersoon is de Engelse Francis Shore die met haar man Andrew in Djedda, ook wel de bruid van de Rode Zee genoemd (blz. 105), gaat wonen omdat hij er een baan met een uitstekend salaris heeft gekregen bij een bouwmaatschappij. Terwijl hij druk is met zijn werk, is zij, op een enkele uitzondering na, verstoken van contacten en heeft zij niet de vrijheid om te gaan en staan waar ze wil.

Is het boek bedoeld als roman of als een studie? Hilary Mantel heeft zelf over dit boek gezegd dat het ook gezien kan worden als een studie van een maatschappij. Dat maakt het boek tweeslachtig en dat heb ik als lezer als storend ervaren. De schrijfster wil haar punt over de positie van vrouwen in Saoedi-Arabië zó duidelijk maken dat het ten koste gaat van de personages en het verhaal.

De personages zijn wat stereotiep en oppervlakkig voor een roman. Ze zijn naar mijn mening duidelijk ondergeschikt aan het thema. Ze blijven in dienst staan van de boodschap die de schrijfster ons wil meegeven. Veel meer komen we niet over ze te weten. Het huwelijk van Frances en Andrew blijft onderbelicht, zeker als je bedenkt hoe afhankelijk Francis van Andrew is voor contacten met de buitenwereld. Zou zij werkelijk nooit eens boos worden, huilen, met de deuren smijten of haar verdriet en eenzaamheid naar hem uitschreeuwen?
Het verhaal beperkt zich tot koffiedrinken en etentjes met buurvrouwen en expats en boodschappen doen totdat de schrijfster (wat laat) op tweederde deel van het boek spanningselementen inbrengt, waarvan een aantal met een ‘loose end’. Zo krijgt de lezer alsnog (te veel) gelegenheid om te speculeren over de ontwikkeling van de geestestoestand van Francis en de uiteindelijke afloop van het verhaal.

Dat dit boek toch boeit, komt door de beschrijvingen van de verteller over het openbare en huiselijk leven, de rol van mannen en vrouwen, de wetten van de sharia en andere aspecten van het leven in Saoedi-Arabië gezien vanuit westers perspectief. De dialogen waarbij door de ogen van moslimvrouwen naar deze maatschappij wordt gekeken en de ‘Saudi Gazette’ bieden niet genoeg tegenwicht en dat maakt het boek als studie eenzijdig, maar in een roman mag dat.

Natuurlijk willen de meeste schrijvers via hun personages en verhaal een boodschap doorgeven of zaken duidelijk maken. Maar in het geval van ‘Acht maanden in de Gazastraat’ heeft dat naar mijn mening niet geleid tot een harmonieuze symbiose. Het is een serieus, donker boek en als zodanig geen luchtige vakantielectuur.