Over een eenzame Drent

Als kind van de Randstad kende ik het verhaal van Tjerk Vermaning niet. In de jaren zestig van de twintigste eeuw werd hij bekend als amateur-archeoloog die in de Drentse akkers bij Havelte en Hoogersmilde artefacten uit de steentijd vond. Tjerk Vermaning was een schipperskind zonder diploma’s.

Tjerk van Bennie Roeters is een roman over een slim kind dat opgroeit tot scharenslijper, maar voor wie het leven er heel anders zou hebben uitgezien als hij in een ander nest was grootgebracht. Tjerk vraagt enerzijds om erkenning van archeologen van de Universiteit Groningen, maar de locaties van zijn vondsten wil hij niet delen.
Aanvankelijk wekken de vondsten van de amateur-archeoloog interesse bij de wetenschappers, maar Tjerk’s theorieën over datering en over Drenthe als beschavingsoorsprong van het gebied dat we nu Nederland noemen, doet bij hen steeds meer de wenkbrauwen fronsen en het ongemak toenemen. Zijn grote rivaal is zijn dorpsgenoot Professor Hermen Hermsen (volgens mij een fictief personage) wiens wetenschappelijke carrière uiteindelijk wordt beschadigd en beëindigd door het laveren tussen enerzijds zich niet kunnen distantiëren van de media hype Tjerk Vermaning en zijn vondsten en anderzijds zich niet echt nieuwsgierig openstellen en vervolgens voor het wetenschappelijk duiden van de vondsten.

Tjerk is ook een verdrietig boek. Tjerk verliest op jonge leeftijd zijn moeder en moet zijn vader (tot deze ook sterft) helpen op de boot. Hierdoor is er geen tijd voor school. Tjerk gaat uit eigen initiatief naar school en verschaft zich zo toegang tot kennis.
Ook op latere leeftijd na zijn eerste vondst gaat hij op eigen houtje naar de faculteit archeologie van de Universiteit Groningen. De onder het volk en de journalisten populaire Tjerk is autodidact. Zijn dorpsgenoot Hermen is gepromoveerd en hoogleraar archeologie.

Het boek laat zien dat de huidige polarisatie tussen wetenschap en feiten vrije meningsvorming over onderwerpen als klimaatverandering en vaccinaties niet nieuw is. Het wantrouwen van het volk tegenover iedereen met privileges vanwege afkomst of op basis van opleiding zit diep.

Ik vond Tjerk een mooi vormgegeven boek en een heerlijk leesbaar avontuur over een voor mij onbekende geschiedenis van Tjerk Vermaning in het Drenthe van de jaren zestig.