Vergaande knoeiboel in het Vaticaan

Onderzoeksjournalist Gianluigi Nuzzi mocht een kijkje nemen in de keuken van het Vaticaan. Hij kreeg inzage in zeer vertrouwelijke documenten, zoals uitspraken van paus Franciscus in geheime vergaderingen. Deze ontwaart direct na zijn aantreden de verkwistende wijze waarop wordt omgesprongen met de vele miljoenen die voor de armen zijn bestemd. Voorganger Benedictus XVI was er niet blind voor maar miste de kracht om er iets tegen te doen. Daarbij maakte hij ook verkeerde keuzes met benoemingen. Franciscus kondigt vergaande hervormingen aan. Ze benoemen is echter heel wat anders dan ze uitvoeren. De tegenwerking binnen de Curie is immens.

Anno 2016 is er nog weinig van die maatregelen terecht gekomen. De paus van de armen ervaart tot zijn ergernis dat binnen de kerk zelfs grote bedragen in de zakken van hooggeplaatste geestelijken komen die omgaan bij het Zalig- en Heiligverklaring. De Sint Pieterspenning, goed voor 30 tot 40 miljoen euro, bestemd voor armoedebestrijding, is een geliefd object voor de Italiaans gevormde Curie om zich te verrijken. Daar waar zijn medewerkers in kasten van appartementen wonen, doet Franciscus het met 50 m². Zwendel alom met pensioenvoorzieningen, benzinestations, parfumerie winkels, tabaks- en kledingzaken, allemaal binnen het Vaticaan. Er wordt niet of nauwelijks belasting betaald.

In zijn boek De Kruistocht volgt Nuzzi de Argentijn Jorge Mario Bergoglio in zijn pogingen om het tij te keren. Dat met name door instelling van de Commissie voor onderzoek naar de Economisch-Administratieve Structuur van de Heilige Stoel (Cosea). Ze staat vrijwel machteloos in een situatie waarbij de verantwoordelijke medewerkers elkaar de hand boven het hoofd houden. De paus laat financieel deskundige leken binnenstromen in de nieuw gevormde Raad voor de Economie. De Australische kardinaal Pell krijgt van hem een grote verantwoordelijkheid, maar is dat niet dezelfde Pell die in eigen land zwaar onder verdenking staat in pedofiele aangelegenheden? Is dit een wat naïeve trek van de Heilige Vader?

Nuzzi heeft weinig vertrouwen in een goede afloop. Hij begint het boek met zijn twijfel uit te spreken over de wijze waarop Johannes Paulus 1 om het leven komt en eindigt met de constatering dat deze paus van de armen zijn leven niet veilig is in het Vaticaan. ‘Juist Franciscus, die geweldige, unieke paus, is genoodzaakt om elke dag zijn vrienden te tellen, zodat hij niet alleen overblijft.’ De auteur werd door de Curie voor de rechter gedaagd. In Vaticano SpA en Sua Santità stelde hij eerder mistoestanden in de Rooms Katholieke kerk aan de kaak. Hij liet zich niet uit het veld slaan door dreiging.

Ongelooflijk is een woord dat niet direct past als het om religie gaat. Toch zullen er weinig lezers zijn die zich vooraf zo’n zwijnenstal binnen de heilige muren hebben kunnen voorstellen. Wanneer je na een hoofdstuk denkt het ergste te hebben gehad, geeft het vervolg een nog grotere wanorde te zien. Corruptie is het toverwoord. Tussen de regels door laat de schrijver ook doorklinken dat geestelijken ook gewoon mensen zijn met behoeften die daaraan beklijven. Het instituut van de kerk legt hen een leefwijze op waarmee het moeilijk hebben. Vluchten in corruptie is dan nog niet eens het grootste kwaad.

Veel droge cijfers waar een eensluidend verhaal achter zit. Goed gedocumenteerd maar gedateerd, omdat de schrijver geen inzage kreeg in de documenten die na 2014 verschenen. Inmiddels had hij al een proces van het Vaticaan aan de broek. Volledig kan zo’n boek uiteraard niet zijn, want de stukken zijn volstrekt geheim. Een goed boek? Dat hangt af van de vraag hoe de lezer in het leven staat. Is hij gelovig of wellicht ook goedgelovig?