Twee eeuwen na 'Een Innige Vereeniging'

Het is tweehonderd jaar geleden dat de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden werden samengevoegd tot een koninkrijk onder de soevereine vorst Willem 1 Frederik. Veel van wat daaraan hangt, niet in het minst de Grondwet, bepaalt mede de huidige dag. Het is goed dat een kenner bij uitstek als Wilfried Uitterhoeve, de impact van Een innige Vereeniging te boek stelt met een accuratesse die hem siert. De koning en het Noorden spelen handig in op de verdeeldheid van het Zuiden bij het vastleggen van de artikelen in de Grondwet. Vooral het wegpoetsen van de privileges van de katholieken komt de monarch duur te staan. Dat de samensmelting slechts vijftien jaar stand houdt  is niet verrassend. De weerstand die het oproept blokkeert welhaast een andere uitkomst. Het vloeit allemaal voort uit het Wener Congres waarin de kaart van Europa na het afrekenen met Napoleon Bonaparte opnieuw wordt getekend. De grootmachten Pruisen, Eneland, Rusland en Oostenrijk willen een flinke buffer tegen Frankrijk. Dat heeft veel voeten in aarde. Links en rechts de noodzaak tot inschuiven. Het zuiden-van-toen, met inbegrip van het huidige Limburg en Noord-Brabant, heeft veel meer inwoners en een veel minder grote schuldenlast. Het ancient régime steigert, wil alles bij het oude. De Nederlanden moeten een peperduur ‘hekwerk’ aan Franse zijde optrekken. Het heeft nooit enig nut gehad en kostte een vermogen. De prins van Oranje loopt een blauwtje bij de Engelse troonopvolgster Charlotte, maar ziet zijn militaire capaciteiten beloond met belangrijke functies en komt daarmee weer in botsing met pa, die zich bedreigd voelt. 

Uitterhoeve verstrekt een veelheid aan details over bijvoorbeeld het probleem met de teruggave van de koloniën, het openstellen van de Schelde en het verwerven van Luxemburg aan de leiband van Pruisen. De noordelijken zien de opbloei van de haven van Antwerpen als een schrikbeeld. Pruisen wil de Nederlanden bij een Confederatie betrekken. Daar gooit Engeland zich voor, want "geen Duits land" tegenover zich. En wat de koloniën betreft gaat Ceylon een Kaap de Goede Hoop plus Brits Guyana verloren. De grote weerstand van de zuidelijken wordt genegeerd in de voornaamste artikelen van de grondwet. Het voelt zich in de steek gelaten door Oostenrijk in wiens schoot men het liefst teruggekeerd wil zijn. Clemens Lothar von Metternich neemt het echter op voor de Oranjes. Voor hen is het ook niet allemaal Hosanna. Zo moeten ze de Nassause erflanden, hun bezittingen aan Duitse zijde, opgeven.  

De auteur maakt bevattelijk dat dit monsterverbond geen lang leven beschoren kan zijn. Van grote waarde zijn de illustraties, waaronder een reeks spotprenten. Daarin staat 'Nederland' naast de hoofdrolspelers als toekijker met 'ludieke pet'. Het geeft uitstekend de positie van 'de onzen' weer. Opgewaardeerd bij de gratie van de echte machthebbers. Een goede inkijk in weerbarstige, complexe materie, voor vakbroeders. De vrees bekruipt dat de geïnteresseerde leek de duizeling over de Prins van Oranje zus en de erfprins zo niet overleeft en de bal terug legt op het bord van de historici. Die op hun beurt mogen een dankjewel voor het recht zetten van zoveel wat krom groeide niet vergeten. Oh ja, de titel. Die tovert een besmuikte lach op het gezicht. Hoe innig kan innig zijn ...