De almacht aan de mens van de toekomst?

De mens van de toekomst is de diersoort die door kunstmatige intelligentie en biotechnologie een goddelijke status bereikt en koerst op onsterfelijkheid. De homo sapien die als gevolg daarvan transformeert in Homo Deus. Dat is tegelijk de titel van het boek waarin Yuval Noah Harari  het uitlegt. Via humanisme in diverse geledingen naar dataïsme.

(Diep)gelovigen zullen waarschijnlijk na een aantal atheïstische stellingen het boek de rug toekeren. Als ze al zover komen om het aan te schaffen, want het verschuiven van de almacht van God naar de mens zit in de titel verscholen. Het vergt groot inlevingsvermogen om de auteur, die eerder Sapiens, de kleine geschiedenis van de mensheid, schreef te volgen. Niet zelden zal de volhoudende lezer in verwarring raken bij de beschrijving van een proces, dat wordt beheerst door algoritmen. Dat is de methode van kansberekening: een methodische reeks stappen, te gebruiken om berekeningen te maken, problemen op te lossen en tot beslissingen te komen.

Zielig? Nee, dat vooral niet, want volgens Harari is het ontbreken van een ziel verklaarbaar. Wat resteert is een geavanceerde ark, bevolkt door de allerrijksten. De weg naar de almacht van de mens is geplaveid met liberalisme, communisme, fascisme en humanisme. De laatste legt het oordeel over het handelen bij de acteur, met verwerping van de hogere macht. De mens die wikt en God beschikt gewijzigd in De mens wikt én beschikt. Blasfemie van de buiten categorie. De technologie die de religie vloert. Genetische modificatie van de bovenste plank.

Een ontwikkeling die leidt tot massale werkloosheid. Algoritmen vangen 89 procent van de bakkers, 99 procent van de obers, 88 procent van de bouwvakkers, 83 procent van de zeelieden en 72 procent van de timmerlieden. Archeologen kunnen gerust zijn: de supermens kaapt daar slechts 0,7 procent van de banen weg. Of dat de overgrote meerderheid van het mensdom tot nutteloosheid veroordeelt, hangt af van de creativiteit om nieuwe banen te creëren.

Wie geen denkrimpels heeft roept ze op bij het lezen van deze provocerende blik op de toekomst. Spugen in een buisje en even later is kristalhelder welke gevaren je bedreigen. Algoritmen die het stuur over ons van ons overnemen. De botsing tussen de ervarende en verhalende zelf. De macht aan de geüpgrade supermens. Wat niet verandert is het gapende gat tussen rijk en arm dat alleen groter wordt. En nu al bezitten 62 van de machtigste mensen net zoveel als 3,6 miljard van de armste sapiens op deze aardkloot.

De kracht van de auteur is dat hij iedere ‘ja maar’ pareert met voorbeelden uit de praktijk. Een sterke onderbouwing van argumenten waar je als modale lezer mee wordt afgetroefd. Wat resteert zijn lezers die halverwege al tot de conclusie komen dat ze in zo’n wereld niet willen leven en anderen die er een grote uitdaging in zien.

Vlot geschreven zodat de complexe materie toch voor een groot publiek toegankelijk is. Het verraadt bijzonder veel studie en zet de wereld tot nadenken. Dit boek verdwijnt niet tussen de massa, maar zal heel vaak door de vingers blijven gaan. De diersoort mens die de hoogste macht over neemt?

Het is alleen zoeken naar argumenten om hem een dwaalspoor aan te wrijven. En dat kon wel eens een hele lange speurtocht worden.