Adembenemende ontworsteling

‘Wees onzichtbaar’ van Murat Isik heeft een proloog die je onmiddellijk in het boek zuigt. In een indringende stijl beleven we een verhaal van een jongen, overgeleverd aan zijn omgeving, omgeven door dreiging.
De jonge Turkse Metin leeft in de Amsterdamse Bijlmer en probeert er met zijn zus en ouders een leven op te bouwen. Als kind ondergaat hij de grillen en agressie van zijn vader, want hij is overgeleverd aan de zorg van zijn ouders, zoals elk kind. Terwijl hij opgroeit, ziet hij zijn vader steeds meer voor wat hij is: een onverantwoordelijke, dominante man. De roman beschrijft hoe hij en zijn moeder doet hetzelfde, zich ontworstelt aan deze situatie. Simpelweg door groter te groeien en zich te ontwikkelen in een nieuw thuisland, waar alles voor het gezin een ontdekkingstocht blijkt. Metin slaagt hierin beter dan zijn ouders. Hij is slim en ondanks aanloopproblemen, zoals een taalachterstand, knokt hij zich een weg uit de troosteloze situatie die hij had.
Onderwijl krijgen we een uniek inkijkje in de dynamiek van een gezin met een tirannieke vader en een ontheemde moeder. Met voltreffende dialogen tussen de gezinsleden zien we de machtsverhoudingen veranderen. Verder is het boek een mooie beschrijving van een tijdsbeeld met verschillende iconen of herkenbare zaken, zoals de Honeymoonquizpresentator, Miami Vice, Koninginnedag en de Hulk.
Langzaamaan ontdekt Metin wie hij is, wat hij wil en wat hij kan. Wat hij zelf kan, wat de mogelijkheden in Nederland zijn voor hem en zijn ouders. Het boek toont aan dat Metin iets nodig heeft, maar dat zijn ouders niet in staat zijn hem dat te bieden. Bescherming en veiligheid, ze ontbreken en dat gebrek weerklinkt in de hele beschreven geschiedenis. Metin mist iets dat hij nooit heeft gehad en het is knap hoe dat in ruim honderd hoofdstukken en bijna zeshonderd bladzijden is opgebouwd zonder te vervelen. De veranderende relatie tussen vader en zoon; de veranderingen van de Bijlmer; de pogingen te aarden van een allochtoon gezin in Nederland en hoe ze daarbij veel vooroordelen ontmoeten; omgang met politie, buurtbewoners en de schoolse wereld van tieners en examengeploeter…: het maakt dit boek bijzonder de moeite waard! Het is ondanks veel frustraties en tegenslagen, een verhaal waarin ook veel ontroerende en grappige passages voorkomen. Het boek heeft niet veel vaart, maar wel veel decorum, die voelt alsof ieder woord bijdraagt aan de verfijnde smaak van het boek. Wat mij betreft smaakt het zeker naar meer!
Het boek is een dikke pil en het thema multiculturaliteit moet je wel aanspreken om dit boek te kunnen waarderen. Het boek is denk ik niet voor iedereen herkenbaar, vanwege het decor, dat een bijzondere wijk in een bijzondere periode (van verloedering en grootstedelijke problematiek) beschrijft. Dat maakt het wel een bijzonder: een uniek inkijkje in het hoofd van een kind dat moet zien te overleven in een onveilige, onbekende wereld, waar buiten de muren van het thuisfront een wereld te winnen blijkt. Tegelijkertijd heeft dit kind doodgewone zaken nodig en doorsnee angsten; dat is universeel. Dit alles in een adembenemende schrijfstijl, in prachtige Nederlandse volzinnen. Schrijft de hoofdpersoon nog dat hij vreesde na het lezen van Mulisch ‘dat alle romans zo taai, abstract en zielloos’ waren, dit boek is volstrekt het tegenovergestelde: leesbaar, concreet en bezield!