Obsessie met waarheid en vrijheid

Mijn hart is aan flarden na ´De terugkeer´ van Hisham Matar, een bloedmooie mokerslag van een boek. Het is het autobiografische relaas van Matars zoektocht naar zijn verdwenen vader.

Anno 1990. Jaballa Matar, Libisch diplomaat onder Khadaffi, wordt tijdens zijn ballingschap in Cairo, van waaruit hij een opstand tegen het regime mee coördineert, ontvoerd door de Egyptische geheime dienst. Zijn gezin blijft verweesd achter en gedurende jaren in het ongewisse over het lot van Jaballa. Tot ze brieven en een bandopname van hemzelf krijgen toegestuurd. Blijkt dat hij al die tijd in de beruchte Abu Salim-gevangenis in Tripoli verblijft, samen met andere verdwenen familieleden. De correspondentie stopt plots in 1996, het jaar waarin,op twee dagen tijd 1270 gevangenen terechtgesteld worden op de binnenplaats van de gevangenis.

Hisham, die dan al lang in Europa woont, raakt allengs gekweld door onwetendheid en begint aan een helse odyssee: zijn zoektocht naar de waarheid. Hij wordt daarbij gesteund door zijn broer Ziad en diverse mensenrechtenorganisaties. Maar hoe dieper hij graaft en hoe meer hij zijn verbeelding aan het werk zet, hoe verder hij van die ene waarheid lijkt af te drijven.

Matar is meesterlijk in het beschrijven van onmacht tegenover de opportunistische en onverschillige houding van machthebbers in hun meedogenloze, strategische spel. Chapeau dat hij zijn strijd volgehouden heeft tot aan het cynische, gruwelijke offer dat hij en zijn familie uiteindelijk hebben moeten brengen, In naam van de waarheid, de vrijheid? Hisham slaat - onterecht - een gefrustreerd mea culpa op het einde van het boek en dat is nog het meest hartverscheurende aan zijn verhaal.

Seif, zoon van Khadaffi, zegt ergens in het boek - schrijnend en treffend - ´Mensen kunnen niet meer zonder vrijheid.´ Hisham Matar raakt daarmee, bij monde van Seif, op zeer subtiele, bijna beschroomde wijze, de ziel van de verwesterde mens, die door zijn obsessie met waarheid en vrijheid zijn eigen hel creëert.