Wervelend als een herfststorm

Franz Werfel, Praags-Weens schrijver en dichter, intimus van Kafka en Brod en eega van Alma Mahler, vluchtte vlak voor het uitbreken van de tweede wereldoorlog naar de Verenigde Staten.

In ´Het bleekblauwe handschrift van een vrouw´ beschrijft hij de innerlijke storm die woedt in Leonidas, een vijftigjarige hoge ambtenaar in Wenen, eind de jaren ´30, schijnbaar gelukkig getrouwd met de schatrijke Amelie. De storm wordt ontketend op de ongelukkige dag dat Leonidas een gevreesd schrijven ontvangt van zijn eerste liefde: de Joodse Vera. Tot zijn afgrijzen opent en leest hij de brief. De van nature leugenachtige en gladde Leonidas heeft nu een probleem. Een dat zijn leven onherroepelijk dreigt te doen kantelen. ´Een elegante oplossing met zo min mogelijk deining is wenselijk´, zegt zijn hoofd, maar in zijn hart en nieren neigt hij naar het tegenovergestelde. Opperste verwarring dus. Hij schiet in een paniekkramp en denkt na, bedenkt koortsachtig alle mogelijke scenario´s. Tussendoor moet hij ook nog een belangrijke knoop doorhakken in een wansmakelijk politiek spel op het werk.
Op het moment dat Leonidas de oplossing nabij is, neemt het verhaal een drastische wending. Na een fenomenale biecht, het enige momentum van waarheid in zijn leven, vervalt Leonidas als de wiedeweerga weer in de leugen. ´Vandaag is hem een kans op redding geboden maar hij heeft die niet gegrepen´. Hij weet dat er geen nieuwe kans meer komt.´

Werfel schrijft ingenieus, wervelend als een herfststorm, spitsvondig en poetisch, vaak hilarisch ook. Net als Kafka stelt hij de absurditeit van het bureaucratisch apparaat openlijk aan de kaak. Ook de diepgewortelde afkeer tegenover Joden wordt in dit boek sterk geduid.

Het verhaal, de taal en het hoofdpersonage zijn magnifiek en ik sta paf van het gemak waarmee Werfel dat allemaal neergepend lijkt te hebben. Dit virtuoos gecomponeerde kleinood verdient een ereplaats in de boekenkast. En nu maar hopen op volgende heruitgaven en vertalingen van ´s mans werk.