Recensie Ilias

Met behulp van rechthoornige runderen, in en rond een grofkluitig Troje, gepest door een aegisdragende Zeus die op zijn beurt regelmatig wordt lastig gevallen door de blankarmige Hera, bevechten de langhaardragende Grieken met de hulp van hun eenhoevige paarden, de dappere Trojanen onder leiding van de mannenmoordende en helmboswuivende Hektor aan de rand van de wijnkleurige zee.

Wat een eyeopener was de herlezing van de Ilias. Jaren geleden heb ik bij de ruïnes gestaan van (het vermoedelijke) Troje en stelde mij het heroïsche gevecht tussen Hektor en Achilles voor dat daar heeft plaatsgevonden. Nu blijkt, bij herlezing, dat dat niet zo heel erg heroïsch geweest is. Ik had mij twee mannen moeten voorstellen, ingepakt en voorzien van lans en zwaard die achter elkaar aan renden om Troje heen. Tot vier keer toe. Dat het uiteindelijk nog tot een heel kortstondig gevecht kwam, lag niet aan het heldhaftige optreden van Hektor, maar aan de misleiding van de godin Athene.

Nee, de 'held' Hektor is geen held meer voor mij. Hij is meer bezig met vluchten, in ieder geval in de twaalf dagen van de oorlog die Homerus in de Ilias beschrijft, dan met vechten. Alleen als er weinig of geen tegenstand is te duchten wil Hektor wel optreden. Maar dat geldt niet alleen voor Hektor, er zijn aan beide kanten heel wat toespraken én misleidingen van de kant van de goden en godinnen voor nodig om er de moed in te houden.

Hoewel er onnoemelijk veel Grieken en Trojanen gedood worden, vaak zeer plastisch beschreven door Homerus, wordt er net zoveel tijd besteed aan het roven en (dus) beschermen van lijken en wapenrustingen van gevallenen en - vooral bij de Grieken - onderling geruzie als aan elkaar bestrijden. Wie denkt in de Ilias een droge beschrijving van een oorlog te vinden, komt dan ook bedrogen uit. Homerus is niet alleen kleurrijk en beeldend in zijn beschrijvingen van de gebeurtenissen, vooral het menselijke (en goddelijke) geïntrigeer en geruzie is door hem fantastisch voor de eeuwigheid vastgelegd. Neem nu het moment dat Teukros (Griek) Hektor (Trojaan) met pijl en boog wil ombrengen: Maar de pijl miste Hektor en trof de voortreffelijke Gorgythion, een edele zoon van Priamos, in de borst, wiens moeder, de schone Kastianeira, in gestalte aan de godinnen gelijk, uit Aisyme was gekomen om met de koning te trouwen. Het hoofd zonk Gorgythion op de schouder, zoals in de tuin een papaver, zwaar van zijn zaad en de regen der lente. Zo knakte opzij het hoofd, bezwaard door de helm.
Er wordt niet alleen (soms) gevochten, geruzied of gevlucht door de deelnemers aan de oorlog, er vinden ook regelmatig gesprekken plaats tussen twee tegenstanders waarin soms de complete genealogie van geslachten wordt uitgewisseld en - in één geval - wordt zelfs besloten om onmiddellijk de wapenrustingen uit te wisselen. Op het slagveld!

Als er één ding duidelijk is, na lezing van de Ilias, is het wel dat het heel erg plezierig was dat er toen zoveel goden en godinnen waren in de wereld. Of je nu geluk hebt of pech, of je nu gelijk hebt of niet, of je nu op tijd, te laat of helemaal niet geofferd hebt aan een god of alle goden, altijd kun je dat wat er gebeurt verklaren. Zelfs als je uitglijdt in de koeienmest tijdens een wedren, kan je de schuld daarvoor bij (in dit geval wederom) Athene leggen en hoef je je niet te schamen. Er is echter één minpuntje, maar dat kan Homerus die tenslotte 'slechts' de chroniqueur is niet worden aangewreven: men was toen ietwat vrouwonvriendelijker dan tegenwoordig. In sommige delen van de wereld, althans: Onverwijld loofde Achilles andere prijzen uit voor de derde wedstrijd, ze aan de Grieken tonend, voor de moeizame worstelstrijd: voor de overwinnaar een grote ketel om op het vuur te zetten, door de Grieken geschat op een waarde van een dozijn runderen; voor de verliezer een vrouw, in veel handwerk bedreven, op een waarde van vier runderen geschat.

Nou ja, máár vier runderen en dat voor een vrouw bedreven in handwerk !

En dan nu op naar de Odyssee, waarvan ik hoop dat die me net zo veel plezier gaat geven als de Ilias al gedaan heeft.