Tijd is onomkeerbaar

“Geloof me, de enige plek waar muziek nog wat betekent is het crematorium”. Hiermee opent de nieuwe roman Het Valse Seizoen van Christiaan Weijts. De woorden komen uit de mond van Pablo Sleedoorn, eens een wereldberoemd componist en verdienstelijk cellist, intussen aan lager wal geraakt. Hij is een van de drie vertellers in het boek. De andere twee zijn Camiel, die van zichzelf onder meer zegt :”Ik ben de tweede viool, de eeuwige stand-in” en Nadège. Zij is straatmuzikante en dochter van een zigeuner maar opgegroeid bij haar moeder in een herenhuis uit de belle epoque. Zij heeft duidelijk meer het temperament van haar vader dan van haar verbitterde moeder geërfd.

Pablo werkt intussen als chauffeur op een Ubertaxi. Tijdens ritten neemt hij stemmen van zijn passagiers op die hij verwerkt in een merkwaardig radioprogramma dat 4.35 heet. Een van zijn passagiers is Zaalmans, een figuur die op de achterbank telefonisch duistere zaakjes regelt die, middels het radioprogramma worden uitgezonden. Zij wekken de aandacht van de politie en Pablo raakt zo ongewild in criminele zaken betrokken en moet uit Nederland vertrekken.
Camiel werkt in een strijkkwartet dat op zijn laatste benen loopt, nauwelijks nog inkomsten heeft en waar de inspiratie nagenoeg verdwenen is. Hij is er niet echt rauwig over als dit kwartet tot een eind komt.
Nadège speelt als altvioliste in de Parijse metro, zonder overigens een noot te kunnen lezen.

In de roman worden de ontwikkelingen van de drie hoofdpersonen middels brieven aan elkaar weergegeven. Muzieksleutels, maar vooral de stijl van het geschrevene, moeten duidelijk maken wie op een gegeven moment “aan het woord” is. Na een aantal pagina's is de lezer daar wel achter.
Er is een groot verschil in stijl en lengte van de “brieven”. Pablo is een narrige, cynische man die op alles neer lijkt te kijken, vooral op vrouwen maar ook op de muziek.Maar hij levert vaak ook zeer scherpe, ter zake doende opmerkingen. Ondanks zijn grofheid, vond ik hem veel interessanter dan de andere twee.
Camiel komt wat saai over. Hij is het gevoel voor muziek kwijt, lijkt dat door zijn liefde voor Nadège kortstondig terug te vinden, maar is uitgeblust. Een weinig inspirerende man die volgens het boekje wil leven. Nadège is het tegendeel, betrokken, emotioneel, mysterieus. Pablo en Nadège zijn soms wat karikaturaal neergezet, zowel wat taalgebruik ( Pablo met zijn 'sletten' en 'hoeren') als belevenissen betreft, zeker (met name Nadège) in de tweede helft van het boek. Het is of het boek in het tweede deel ook wat grover wordt in verhaallijn en taalgebruik. Het wordt allemaal nog wat valser.

In de brieven komen langzamerhand dramatische gebeurtenissen en geheimen uit ieders verleden naar de oppervlakte. Daarnaast wordt ook de wereld om hen heen niet ongemoeid gelaten. Aanslagen in Parijs, onthoofdingen door de IS, de ramp met de MH17, alles passeert de revue. Een leuke wereld is het zeker niet, de mensheid speelt geen fraaie rol.

Uiteindelijk belanden de drie muzikanten op een replica van de Titanic (overigens wordt deze replica momenteel echt in China gebouwd), waar een orkestje op 'authentieke' namaak instrumenten de herinnering aan het verleden moet doen herleven. Pablo werkt er intussen aan zijn tweede strijkkwartet dat zijn magnum opus moet worden. Met name in dit deel komt een van de belangrijkste vragen in dit boek naar boven: wat is kitsch en wat is authentiek, wat is vals en wat is onecht? Maar ook dat, zelfs in een zinkende wereld, muziek het enige is dat nooit vernietigd kan worden.

Op de achterflap staat dat het een roman is als een strijkkwartet. Weijts heeft op Spotify een lijst gezet met muziekstukken die op een of andere manier een rol in het boek spelen. Het tweede strijkkwartet van Jánacek, een buitengewoon intens stuk, lijkt de leidraad voor deze roman te vormen. De schurende stem van Pablo, het rustiger geluid van Camiel en het heftige en opzwepende van Nadège, het komt voor mij allemaal terug in deze muziek of de muziek hoor je terug in het boek. Een nadeel voor de lezer zonder veel muzikale achtergrond is dat er veel technische kennis van de muziek wordt verondersteld. Dat geldt overigens ook voor het ontbreken van een klassieke achtergrond. Het maakt het boek voor een grote groep lezers toch minder toegankelijk.

De vierde stem van het strijkkwartet wordt in het verhaal gemist. Op de kaft van het boek wordt, tussen drie zwarte vogeltjes, een rood vogeltje afgebeeld. Wie is die vierde stem? Volgens de weblog van Peter Nijssen, redacteur bij de uitgever, zou het de intentie van Weijts zijn dat de lezer de vierde stem is. Weijts geeft ons zo wel een heel belangrijke rol, immers die van eerste violist. Voor een gecompliceerde roman als Het Valse Seizoen zeker niet eenvoudig.

Weijts heeft geen vrolijke roman geschreven hoewel toch ook de knipoog regelmatig tevoorschijn komt. Hij lijkt ons soms te zeggen alles niet vreselijk serieus te nemen. Aan het eind gloort er zelfs wat licht aan de horizon wanneer Nadège zegt dat er een generatie is die niet bereid is zich te onderwerpen aan de georganiseerde vernielzucht en aan het cynisme. Dat er oren zijn die kunnen luisteren. Ik hoop het.