Een werkje van buitengewone schoonheid

Zoran Zivkovic werd drie jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog geboren in Belgrado, de hoofdstad van het toenmalige Joegoslavië en het huidige Servië en woont er nog steeds. Hij studeerde af in de studierichting Literatuur aan de universiteit van Belgrado, waar hij ondertussen ook al een paar jaar cursussen creatief schrijven doceert aan de faculteit talen.
Met drieëntwintig boeken op zijn naam, waarvan er achttien thuishoren bij de fictie, mag hij als een ervaren rot in het schrijversvak gezien worden. In de meeste werken speelt hij met de grenzen van het bovennatuurlijke en het onverklaarbare en heeft nauwe banden met het fantasygenre. Het laatste boek – zijn zestiende roman – is het eerste dat in het Nederlands verschijnt.
Hierin brengt een sterfgeval literatuurliefhebber en inspecteur Dejan Lukic naar een boekenwinkel. Autopsie wijst uit dat het enige verdachte aan de dood is dat er geen enkele oorzaak gevonden kan worden. De volgende dag blaast er weer iemand zijn laatste adem uit in diezelfde boekhandel. Terwijl Dejan constant het gevoel heeft dat hij datgene wat hem overkomt al eens ergens gelezen heeft, komt hij tot de onthutsende conclusie dat het openslaan van het zogenaamde laatste boek, de dood tot gevolg heeft. Als Dejan tijdens zijn zoektocht ook nog eens valt voor de charmes van Vera, de uitbaatster van de boekenwinkel, wordt de druk op zijn schouder om deze zaak zo snel mogelijk op te helderen alsmaar groter.
Meteen vanaf de eerste paragraaf pakt dit boek de lezer bij de keel. Niet vanwege de gruwel of de spanning, maar enkel en alleen door schoonheid. Nog voor men de eerste bladzijde heeft omgeslagen, staat het als een paal boven water dat dit een pareltje van schrijfkunst is, dat door de rust die het uitstraalt meteen opvalt in de zee van boeken vol geweld waarin we ons zo graag wagen. De aangename gezapigheid waarmee het verhaal voortkabbelt roept herinneringen op aan de symphatieke boeken als Stilleven van de Canadese Louise Penny en recenter Het pigment van Ludo Schildermans. Alleen de laatste twee hoofdstukjes komen nogal vreemd over, want hierin houdt Zoran Zivkovic vast aan zijn gewoonte om het onverklaarbare in zijn verhalen te verwerken. Verwacht dus geen alledaagse ontknoping.
Niet alleen bevat Het laatste boek een intrigerend mysterie, maar er is ook ruim plaats gemaakt voor een prachtig verwoorde romantische liefdeshistorie. Daarnaast steekt het op subtiele wijze de draak met het kunstmatig in stand gehouden standenverschil tussen literatuur en lectuur. Als men bovendien ook nog eens mag genieten van intense hoogwaardige conversaties, die al even gratieus voor de ogen van de lezer voorbij trekken als de in slow motion vertoonde beelden van het delicate spel tussen twee duellerende schermers in volle actie, is genieten de enige optie.
Het laatste boek is een intiem boekje geworden, zonder specifieke plaats- of tijdsbepaling, maar met markante locaties die bevolkt worden door al even bijzondere mysterieuze figuren, waarin men als lezer kan verdrinken. Ook scherpen de veelvuldige referenties naar Umberto Ecos De naam van de roos de zin aan om dit andere meesterwerk eens te gaan lezen of te herlezen.
Het laatste boek is een werkje van buitengewone schoonheid geworden, maar blijft toch een atypisch spannend boek. Maar als dit verhaal een staalkaart is van Zoran Zivkovic oeuvre, is het onbegrijpelijk dat we nog niet eerder iets van zijn hand in onze eigen taal mochten lezen. Waarmee ik ook meteen wil aangeven dat de vertaalster met dienst, Reina Dokter, een prachtjob heeft afgeleverd. Waarvoor dank.