Orgelpunt maar geen hoogtepunt

De Schot Ian Rankin zag in 1960 het levenslicht in het toenmalige graafschap Fife. Na zijn middelbare studies stak hij de Firth of Forth over om in Edinburgh aan zijn universitaire studies te beginnen, waar hij in 1982 afstudeerde. In de drie jaar die volgden en hij verondersteld werd zijn doctoraat Schotse Literatuur voor te bereiden, legde hij zich volop toe op het schrijven. Hij verblijft nu nog altijd, met zijn vrouw en twee zonen in Edinburgh, de hoofdstad van Schotland.
In 1987 werd zijn eerste boek Kat & muis uitgebracht. Het hoofdpersonage was ene John Rebus, een eigenzinnige rechercheur die de auteur wereldberoemd zou maken. Zijn werk wordt niet alleen in tweeëntwintig talen te koop aangeboden; de boeken en het persoange lagen ook aan de basis van de televisieserie Rebus die vier seizoenen liep en op zijn schoorsteenmantel prijken er, naast vier Daggers en een Edgar, prijzen die hem in verschillende Europese landen toebedeeld werden. Laatste ronde is, enkele verhalenbundels buiten beschouwing gelaten, het zeventiende boek in de Rebus-reeks, waarvan er twee om onbekende redenen niet in het Nederlands vertaald zijn. En meer dan waarschijnlijk is dit boek ook het afscheid van de populaire rechercheur, want aan het eind verlaat hij de dienst om van zijn pensioen te gaan genieten – hoewel Rebus daar anders over denkt.
Tien dagen voor zijn pensionering wordt inspecteur John Rebus samen met zijn collega Siobhan Clarke opgeroepen om het geweldadige overlijden van een Russisch dissident nader te onderzoeken. De dichter blijkt enkele uren voor zijn dood nog een voordracht gegeven te hebben en het natrekken van de aanwezigen brengt Rebus in contact met Schotse parlementariërs, kaderpersoneel van Schotlands grootste bank en een groep Russische zakenlui. Kandidaat-verdachten genoeg, maar niemand lijkt een geldig motief te hebben voor de moord. Als er dan er een tweede dode valt zit Rebus opgescheept met twee onopgeloste misdaden.
Dat Ian Rankin een verhaal kan vertellen is al lang een publiek geheim. In een zeer aangename vertelstijl schotelt hij de lezer met Laatste ronde een zeer degelijke politieroman voor waar doorheen - met de mysterieuze moord op Litvinenko en de opkomende roep om Schotse onafhankelijkheid - wat actualiteit gemengd wordt. Rankin slaagt erin zijn perfect getypeerde personages veelvuldig spitse en nu en dan grappige dialogen in de mond te leggen, zonder de grenzen van de geloofwaardigheid te overschrijden. En natuurlijk heeft Edinburgh weer de eer om als locatie voor al dit moois te mogen opdraven: de stad van Rankin, Rebus en Big Ger Cafferty, die ook deze keer weer zijn rol speelt, en de inspecteur afleidt van zijn echte werk.
Maar al dit moois resulteert uiteindelijk in een licht teleurstellend einde waarbij een ontgoochelende ontknoping zomaar uit de lucht komt vallen. Het gevolg is dat niet alleen de lezer, maar ook Rebus zelf de anticlimax als een koude douche over zich heen krijgt. Een potentieel grootse zaak die uiteindelijk niets meer blijkt te zijn dan een storm in een glas water. Maar het feit dat in de realiteit de meerderheid van veelbelovende moordzaken uiteindelijk slechts een banale oorzaak hebben, spreekt in het voordeel van de auteur. Toch zal dit einde, en vooral de manier waarop het opgediend wordt, bij menig lezer de waardering wat naar beneden halen..
Dat het laatste boek van een serie niet het beste is komt meer voor, maar Ian Rankin slaagt er toch met vlag en wimpel in de lezer lang geboeid te houden, maar de afgrond waarin de spanningsboog eindigt laat maar ruimte voor een conclusie: Laatste ronde is een orgelpunt maar geen hoogtepunt.