Als liefde pijn doet

Geniek (spreek uit Guenjek, Duitse gu) Janowski is een geboren en getogen Limburger. Zijn Duitse moeder sterft terwijl Geniek elf jaar is, waarna hij opgroeit met zijn Poolse vader. Het fundament van die relatie is er een van overleven, een toestand waarin geen plaats is voor emoties, ze worden weggestopt en zo diep begraven dat men ze niet meer herkent. Als Geniek volwassen is, verhuist vader naar Haarlem waar hij met een nieuwe vrouw gaat wonen. Geniek blijft in Limburg.

In Heerlen is Geniek lid van de C-ploeg van de lokale brandweer. Niemand noemt hem bij zijn naam, voor de mannen is hij de Pool. Die Pool is getrouwd met Wendela (‘Wen’). Samen hebben zij twee zonen, Borys en de tien jaar jongere Jurek. Borys is een probleemkind dat vaak wordt gepest op de lagere school. Hij plast in zijn broek, en later poept hij zichzelf onder. Zijn klasgenoten haten hem en inmiddels kunnen ook de leerkrachten hem niet luchten. In groep 8 wil Borys niet meer naar school. Hij klampt zich vast aan lantaarnpalen en bomen als de Pool hem weg brengt. De ouders voelen zich machteloos, maar als zij Borys op diens verzoek een pony voor zijn verjaardag geven, blijkt de jongen zich ineens te kunnen uiten. Tegen pony Manja. En hij bevuilt zich niet meer, want doet zijn behoefte in het stro, achter de pony. Dat oude beest is gestald bij een nukkige bejaarde boer, die zijn vrouw boven vastgebonden heeft, “omdat zij zich daar prettig bij voelt.” De boerenknecht, die zich ‘het menselijk verlengstuk’ noemt, helpt de boer. Borys ontpopt zich tot paardenfluisteraar.

‘Ik heb geen vrienden. Ik zal nooit vrienden hebben. Ik heb nooit vrienden gehad,’ staat er op het briefje in zijn bureaula. Er daalt een diepe duisternis over het gezin nadat Borys zelfmoord heeft gepleegd. Tegen beter weten in houdt Geniek de pony aan, de kreupele pony wiens acupunctuurbehandelingen inmiddels kapitalen kosten en het budget voor de gezinsvakantie naar Griekenland doet verdampen. Voor de Pool leeft Borys voort in pony Manja en ook Geniek begint tegen het paard te praten. De vrouw van brandweercollega Beckers biedt eveneens troost. De steun van die vrouw neemt bizarre vormen aan, waarbij de Pool steeds vaker ‘troost’ verwart met ‘pijn’. Als het paardje ten slotte moet worden afgemaakt en Geniek zijn verhouding met de vrouw van Beckers opbiecht aan Wen, slaat het noodlot in het gezin toe: Wendela vertelt de Pool dat zij hem gaat verlaten, nota bene voor ‘het menselijk verlengstuk’. Daarop vertrekt Geniek naar een klooster, op zoek naar liefde, de Ultieme Liefde.

Geniek is gedurende de gehele roman op zoek naar liefde en denkt die te kunnen vinden door zichzelf volledig weg te cijferen en aldus ‘goed’ te zijn/doen. Maar wat is dat, ‘goed’? Als je jezelf tekort doet. Wat houdt ‘liefde’ in? Nadat de Pool de liefde van de Heer gevonden denkt te hebben, komt hij tot zinnen en neemt de zorg voor tiener Jurek op zich. Hij mist de liefde echter, gaat ernaar op zoek, en denkt die te vinden via een date. De Oekraïense lijkt inderdaad de weg naar een goede afloop, maar dat kan natuurlijk niet in een roman van Grunberg. Het eindigt dramatisch.

Goede mannen is een typische Grunberg: mensen die de wereld om zich heen onvoldoende begrijpen en zichzélf nauwelijks kennen, mannen met onbereikbare idealen; vreemde gewoontes of verlangens houden zij erop na en je wilt hen continu waarschuwen. Het eerste deel van deze roman is uitmuntend. De uitgesproken sfeer van de jongens-onder-elkaar in een brandweerkazerne (toestanden die nu spelen in Amsterdam indachtig), het naderend noodlot van Borys, de troost die een wanhopig mens bij een dier kan vinden. Het deel in het klooster en Intermezzo had achterwege mogen blijven (ook al komt de Heer aan het einde weer als uitvlucht ter sprake). De reis naar Oekraïne had ingekort kunnen worden tot maximaal dertig pagina’s. Blijft staan: Goede mannen is een uitstekende roman, waarmee Grunberg weer eens bewijst de beste hedendaagse Nederlandstalige schrijver te zijn.