Schitterend debuut

Je laatstgeborene kun je maar beter tegen boze geesten beschermen door het een afschrikwekkende naam te geven, een walgelijke naam liefst, opdat de geesten jouw kind niet ontvoeren. Zeker als je jouw eerstgeborene al weg hebt laten halen, omdat er niet genoeg te eten was om nog een mond te voeden. Met die kennis in gedachten, viel de naam Hondje nog wel mee.
Moeder Rose en oma Lan voeden Hondje op. Ze zijn Vietnam ontvlucht en in Hartford beland, de hoofdstad van Connecticut. Moeder leidt aan PTSS, Lan is schizofreen. Rose probeert de eindjes aan elkaar te knopen door haar werk in een nagelstudio; gehuld in chemische dampen restaureert en camoufleert zij de nagels van welgestelde Amerikanen. Nederigheid is haar met de paplepel ingegoten. Gezien haar verleden is het misschien niet zo vreemd dat zij Hondje regelmatig mishandelt. Dat zal hem harden, hem op oorlog voorbereiden; net zoals Rose, kind uit een slippertje tussen Lan en een Amerikaanse soldaat, verwekt tijdens die gruwelijke oorlog in het Verre Oosten.

“Wat is een land anders dan een grenzeloze zin, een leven?
Die keer bij de Chinese slager, toen je naar het geroosterde varken wees dat aan zijn haak hing. ‘De ribben lijken wel op die van een mens, nadat hij is verbrand.’ Je grinnikte kort, viel toen stil, haalde met een gekweld gezicht je portemonnee tevoorschijn en telde ons geld na.
Wat is een land anders dan de straf van een levenslange zin?”

Hondje is achtentwintig jaar en schrijft een lange brief aan zijn analfabete moeder, aan het monster waar hij van houdt en dat hij tegelijkertijd veracht. In zijn jeugd is Hondje gepest, op school, op straat. Hij hunkert naar begrip van zijn moeder, een emotie die zij beiden delen, en die misschien daarom wel niet mogelijk is. Alleen oma Lan lijkt de jongen te begrijpen, soms. Op zijn vijftiende verandert er echter iets, als hij in de zomervakantie op een tabaksplantage gaat werken om wat bij te verdienen. Daar leert hij Trevor kennen, kleinzoon van de plantage-eigenaar. Ook Trev heeft het moeilijk, levend vanuit een mobile home samen met zijn alcoholistische vader. De zeventienjarige neemt Hondje onder zijn hoede. Beiden ervaren het genot dat iemand naar je luistert, je serieus neemt. Langzaam maar zeker groeien zij naar elkaar toe, experimenteren. Softdrugs, drank, de oude pick-up van Trevs vader. Als Hondje twee jaar min of meer een relatie met Trevor heeft, probeert hij Rose tijdens een etentje iets duidelijk te maken:

“‘Ik val niet op meisjes.’
Ik wilde het Vietnamese woord ervoor niet gebruiken: pêdê, van het Franse pédé, een afkorting van pedofiel. Vóór de Franse bezetting had ons Vietnamees geen naam voor homoseksuele lichamen – omdat ze, net als alle lichamen, werden gezien als vlees en bloed, en als afkomstig uit één bron – en ik wilde dit deel van mezelf niet ter sprake brengen met het epitheton voor criminelen.
Je knipperde een paar keer met je ogen.
‘Je valt niet op meisjes,’ herhaalde je, en je knikte afwezig. Ik zag de woorden door je heen bewegen, hoe ze je in je stoel drukten. ‘Waar val je dan wél op? Je bent zeventien. Je valt nergens op. Je wéét niks,’ zei je, met je nagels over de tafel krassend.
‘Jongens,’ zei ik. Ik probeerde mijn stem te beheersen. Maar het woord viel dood in mijn mond.”

De relatie tussen Hondje en Trevor duurt enkele jaren. En dan gaat het mis. Trevor krijgt een ongeluk. Dankzij (…) het medicijn OxyContin dat Trevor na een operatie is voorgeschreven, kan hij de pijn enigszins onder controle krijgen. Vanaf dat moment is de jongen echter gevangen in het net van opiaten, een weg die in veel gevallen uitmondt in een heroïneverslaving. Zo ook bij Trev (“Noem me niet zo!”).

Op aarde schitteren we even is de debuutroman van dichter Ocean Vuong (Thành phố Hồ Chí Minh, 1988). Het is geschreven in een poëtische stijl, wat de rauwheid van de informatie toegankelijk maakt. Veel liefde spreekt uit deze ‘brief’ aan een analfabete moeder, woorden die niet uitgesproken zijn, de onmacht om met elkaar te communiceren. Het is ’t verhaal van die ene nodig hebben als geen ander en deze niet kunnen bereiken, een hunkering naar liefde, een wreed mededogen. Ocean Vuong dendert met dit boek de literaire wereld binnen; prachtig!