Een heerlijk (k)luchtig boek!

De naam Tijl Uilenspiegel duikt voor het eerst op in Duitse overleveringen uit circa 1500. Kehlmann situeert hem echter in de zeventiende eeuw, in navolging van Charles de Coster die de legende in 1867 herschiep in zijn ‘De legende en de heldhaftige, vrolijke en roemrijke avonturen van Uilenspiegel en Lamme Goedzak in het land van Vlaanderen en elders’. Tijl groeit op als zoon van de arme molenaar Claus Uilenspiegel en diens vrouw Agneta. Zij hebben al enkele kinderen verloren en juist die miezerige sprinkhaan van een Tijl blijft in leven. De jongen vermaakt zich met jongleren en balanceren op een touw dat hij in de tuin heeft gespannen. In de streken niet eens zo ver van hen vandaan heersen godsdienstoorlogen: de Contrareformatie. Vader Uilenspiegel interesseert zich voor het occulte en als twee katholieke godsdienstwaanzinnigen hem een luisterend oor schenken, tekent hij daarmee zijn doodvonnis. Bij de voltrekking van het vonnis maakt Tijl gebruik van de situatie en vlucht, samen met leeftijdgenootje Nele. Ze zijn dan een jaar of tien.

Nele en Tijl overleven door op te treden in de dorpen waar zij doorheen trekken. Hun faam verspreidt zich snel. Fredrik van Bohemen, de Winterkoning (hij zal slechts één winter als koning van Bohemen regeren), laat Tijl opbrengen en stelt hem aan als zijn nar. Die functie is misschien wel de meest gunstige in roerige tijden, waarin goed en kwaad even makkelijk van rol wisselen als het weer. Tijl profiteert ten volle van zijn uitzonderlijke positie en beschimpt de vorst en diens gevolg waar hij maar kan. Samen met Nele geniet hij in eerste instantie rijkdom in het kielzog van de koning, maar nadat Frederik van zijn troon in Praag is verjaagd, slinkt diens fortuin. Daarbij is Tijl niet te beroerd om regelmatig de kluit te belazeren. De rebelse Liz, vrouw van Frederik, geniet daar met volle teugen van.

Het failliet van Frederik kan niet uitblijven en Tijl besluit met Nele verder te trekken. Onderweg pikken zij een oude vrouw op die een rol krijgt toebedeeld in hun theater. De drie stralen vrijheid en ongebondenheid uit, wat het geknechte volk tot de verbeelding spreekt. Zijn roem is nog nooit zo groot geweest.

Met ‘Tijl’ schetst Kehlmann een schitterend portret van een deugniet die in barre tijden het beste uit het leven weet te halen. Terloops leidt hij de lezer langs de gebeurtenissen in deze woelige jaren, waarin godsdienstoorlogen het leven in Europa volledig ontwrichtten. Daarbij blijft het een luchtig boek dat je met een lach op de lippen na 352 pagina’s tevreden dichtslaat.