Liefde in tijden van massatoerisme

Mijn eerste kennismaking met het werk van Ilja Leonard Pfeijffer is meteen enorm overdonderend. Ik ben wel wat gewend aan het literaire front maar Pfeijffer weet me bijna van mijn sokken te blazen met zijn lange, bombastische en vaak archaïsch aandoende zinnen. Uit deze zinnen blijkt de hoeveelheid kennis die de schrijver moet bezitten. Alsof het niets is trekt hij de lezer mee door de Europese geschiedenis. Er zal ongetwijfeld veel research nodig zijn geweest voor deze lijvige roman maar Ilja Leonard Pfeijffer lijkt het allemaal zo uit zijn mouw te schudden.

In eerste instantie lijken we te maken te hebben met een autobiografisch verhaal aangezien de hoofdpersoon van het verhaal ook Ilja Leonard Pfeijffer blijkt te heten. Er zullen ongetwijfeld autobiografische elementen in het verhaal aan te wijzen zijn maar uiteindelijk hebben we hier te maken met een roman. Een roman over toerisme moest het worden, aldus de Ilja in het boek. En tegen de achtergrond van dit thema zien we de teloorgang van de relatie van de schrijver met Clio, zijn grote liefde.

We treffen de schrijver als hij zijn intrek neemt in Grand Hotel Europa om zijn boek te schrijven en zijn liefdesverdriet om Clio te verwerken. Het hotel is een typisch geval vergane glorie, afbladderend in de herinneringen aan betere tijden. Maar de nieuwe Chinese eigenaar weet er al snel weer iets moois van te maken, vooral voor Chinezen en Amerikanen. Europeanen kunnen zich maar met moeite verenigen met de Chinese ideeën over kunst en cultuur. Ilja maakt kennis met Abdul, de piccolo van het hotel, die samen met de Major Domus meneer Montebello, het hotel draaiende houdt. De schrijver voert ook nog een paar markante figuren op die in het hotel verblijven, stuk voor stuk inwoners van het oude Europa en daarmee haar beste vertegenwoordigers. Ilja is in het hotel om zijn roman te schrijven over toerisme en hierin wil hij ook zijn kapotte relatie met Clio verweven. Dat lijkt gek, maar uiteindelijk is het heel logisch want ze woonden in Venetië, stad die letterlijk verzuipt in het massatoerisme. Het verhaal dat Abdul hem vertelt, vormt een contrast met het lokken van toeristen naar de mooiste plekken van de wereld. Aan de ene kant verwelkomen we de toeristen, aan de andere kant houden we migranten uit met name Afrikaanse landen tegen.

De drie verhaallijnen zijn knap met elkaar verweven door Pfeijffer. Het verhaal over Ilja en Clio kent ook nog een bijna Dan Brown-achtig subplot waarin de geliefden op zoek gaan naar het laatste schilderij van Caravaggio. Het wordt zelfs bijna spannend, “verdomd als het niet waar is.” Ook de komische noot ontbreekt niet in dit verhaal; Ilja komt in contact met een groepje documentairemakers die zich ook willen richten op het toerisme. Voor hun research interviewen ze samen met Ilja twee Nederlandse stellen die de hele wereld over reizen voor hun ultieme reishoogtepunten. Ondertussen beklagen ze zich over de toeristen die hun woonplaats Giethoorn dagelijks overspoelen. “Ze staan gewoon in je tuin!” Dat deze mensen in de verre landen die ze bezoeken hetzelfde doen, mag gerust hilarisch genoemd worden.

Heb ik dan geen kritische noten toe te voegen? Jawel, en die hebben het boek dan ook een ster gekost. Ten eerste valt de schrijver op den duur behoorlijk in herhaling. Dat het Avondland aan de rand van de afgrond staat door al die toeristen en dreigt te verworden tot een attractiepark voor de rest van de wereld is al snel duidelijk. Maar Ilja komt er keer op keer op terug, bijna belerend, alsof we niet op zitten te letten in onze schoolbankjes. Verder is de schrijver Ilja in het verhaal niet echt een leuk personage. In het kapotgaan van zijn relatie met Clio ziet hij geen enkele schuld bij zichzelf en zet hij zijn grote liefde vaak neer als een jaloers kreng. Natuurlijk mogen er ook vervelende personages in een roman voorkomen maar deze Ilja deed mij bij vlagen denken aan Humbert Humbert uit Nabokovs “Lolita” en ik kan je zeggen, dat is niet best!

Ilja Leonard Pfeijffer heeft mij met deze magistrale roman enorm aan het denken gezet. Over toerisme, migranten en zelfs de liefde. Dat je deze drie thema’s in een verhaal weet te stoppen is al knap te noemen. Wat Pfeijffer en mee gedaan heeft is fenomenaal!