Pyrrusoverwinning op een literair slagveld

Ik was zeer verheugd toen ik in de najaarsfolder van De Geus de aankondiging zag dat er na ruim twee jaar eindelijk weer een boek van Roslund & Hellström zou verschijnen. Het Zweedse duo behoort al jaren tot de top van het thrillergenre en hun werk wordt altijd hogelijk gewaardeerd. Helaas vind ik dat laatste niet opgaan voor hun nieuwe lijvige thriller Twee soldaten. Het werd een ware krachtmeting waarbij mijn doorzettingsvermogen danig op de proef werd gesteld.

Het verhaal van Twee soldaten begint met een passage uit de dagboekroman Dokter Glas van Hjalmar Söderberg, een spraakmakende roman uit 1905 over een arts die verliefd is geworden op een vrouwelijke patiënt. Zij vraagt de medicus of hij ervoor kan zorgen dat ze niet meer de liefde met haar man hoeft te bedrijven. De dokter besluit daarop de wederhelft van de vrouw te vermoorden. De grote vraag is of de arts slachtoffer is van zijn amoureuze gevoelens. Heeft hij rationeel gehandeld of is hij een labiele moordenaar? Söderberg weet in zijn roman de lezer zo ver te krijgen dat die begrip krijgt voor de moord en de moordenaar.

Roslund & Hellström proberen in Twee soldaten een dergelijk begrip te kweken voor de twee meedogenloze bendeleiders Leon en Gabriel van de Råby Warriors. De nauwelijks geschoolde pubers hebben een hechte vriendschap opgebouwd die de term vriendschap overstijgt. Ze zien zichzelf als broers en de overige leden van hun kleine organisatie beschouwen ze als hun familie. Ze willen van de Råby Warriors de beruchtste bende van Stockholm maken. Maar om hun droom in vervulling te laten gaan, moeten ze eerst enkele obstakels uit de weg ruimen. Ze hebben een gewaagd en nog nooit eerder vertoond plan bedacht om hun doel te bereiken. José Pereira van de sectie bendecriminaliteit ziet met lede ogen de criminele activiteiten van de gewelddadige Leon en Gabriel door de jaren heen tot wasdom komen. “Ze waren van de mappen van het maatschappelijk werk gegroeid naar de mappen van de politie.” De bende wijzigt de naam van hun organisatie in Ghetto Soldiers om hun groeiende status op de misdaadladder te benadrukken. Maar dan gebeurt er iets waardoor hun verhouding onder druk komt te staan.

Roslund & Hellström hebben met hun thriller over twee gewetenloze delinquenten getracht een moderne versie van Dokter Glas te schrijven. Jammer genoeg is dat niet goed uit de verf gekomen door het gezwollen en warrige taalgebruik. Hun schrijfstijl is uniek maar in hun poging die verder te cultiveren zijn ze mijns inziens doorgeslagen. Enkele voorbeelden: “Ze hebben ons in de steek gelaten. Ons die hier wonen, hier leven, serieus”. “De waarde van seconden, uren, jaren loste altijd op als handen naar sleutels naar buiten zochten”.

Deze zinnen klinken zo krom dat het lijkt of er een vertaalmachine is gebruikt om de woorden te vertalen. Sommige gedeeltes moest ik meerdere keren lezen om te snappen en zelfs dan begreep ik het vaak nog niet. Daarnaast bevat het boek veel lange zinnen met nauwelijks interpunctie en een overdaad aan voegwoorden; in één zin heb ik twintig keer het woordje “en” geteld. Het toppunt is een volzin die drieënvijftig! regels beslaat. Wil het duo hiermee soms het Guinness Book of Records halen?

Als dit mijn eerste kennismaking met Roslund & Hellström was geweest, was ik na die volzin zeker gestopt met lezen.
In het begin wist het verhaal me, ondanks de lastige schrijfstijl, nog enigszins te boeien maar naarmate ik vorderde, nam mijn leesplezier steeds verder af. Wat restte was hoop. Hoop dat er een kantelpunt zou komen dat alles goedmaakte. Dit kon het toch niet zijn: een hoogdravend, semipoëtisch, onsamenhangend geschreven gewrocht? Toen rechercheur Ewert Grens zijn opwachting maakte, laaide de hoop weer even op maar helaas tevergeefs. Grens zijn conversaties en gedachten vertoonden vaak meer gelijkenis met het Orakel van Delphi dan met een leider van een grootscheeps politieonderzoek

Na hun prachtige oeuvre en vooral na hun meesterwerk Drie seconden durft bijna niemand te geloven dat het duo onder de maat zou kunnen presteren, en wordt hun woordenkraam als hoogstaand en iets groots beschouwd. Maar als je de tekst nuchter ontleedt, zie je simpelweg chaotische teksten en slecht taalgebruik die worden verergerd door het ontbreken van de nodige interpunctie. Het verhaal en het leesplezier van de lezer lijken ondergeschikt te zijn gemaakt aan de prozaïsche stijl waarin Twee soldaten is geschreven. Dat is eeuwig zonde, want het verhaal is aansprekend genoeg met wederom de kenmerkende maatschappijkritische blik - in dit geval jeugdcriminaliteit en stadsverpaupering - die het duo in elk boek naar voren brengt.

Ik ben het gevecht aangegaan met Twee soldaten en hoewel een vroegtijdige capitulatie lonkte, heb ik doorgezet. Uiteindelijk heb ik slechts een pyrrusoverwinning op een literair slagveld behaald. Ik ben benieuwd of Roslund & Hellström deze gekunstelde schrijfstijl gaan voortzetten in hun volgende werk, want in dat geval staak ik bij voorbaat de strijd.

Deze recensie is geschreven door gastrecensent Rudi ten Hoeve van Spanningzoeker.nl