Stap uit de schaduw

De Duitse auteur Thomas Mann had zes kinderen, ondanks het feit dat hij duidelijk homoseksuele gevoelens had. Klaus, geboren in 1906, tweede kind in het gezin Mann , beschrijft zijn jeugd in een lange vertelling aan zijn vader. Geïnspireerd door Profundis van Oscar Wilde, probeert hij vanuit zijn eigen diepten antwoord te krijgen op de vraag die hem al jarenlang bezighoudt: waarom wijst mijn vader mij als zoon en als mens af? Een Mann van Rindert Kromhout is een zoektocht naar erkenning, een poging om uit de schaduw van een ander weg te stappen.

Het is 1926 als Klaus Mann besluit om een lange brief aan zijn vader te schrijven. Als beginnend schrijver staat hij in de schaduw van zijn vader, ‘tovenaar’ Thomas Mann. Begrijpelijk, wellicht ook nog te verdragen, maar dat zijn vader hem als zoon en als mens afwijst, is daarentegen onverdraaglijk. Het leven in de schaduw van zijn vader zorgt ervoor dat Klaus in zijn schulp kruipt. Hij loopt weg voor de situatie en voor de antwoorden die hij zou krijgen als hij de vraag die hem zo kwelt, zou stellen. In Parijs besluit Klaus dat hij niet zo verbitterd en rancuneus wil worden als zijn vriend René. HIj wil van zijn vader houden en hij wil dat zijn vader van hem houdt. Een gesprek durft hij niet aan, maar een sleutelroman die lijkt op de Buddenbrooks, zal het moeten worden. Hij neemt zijn entree in een voormalig klooster in Heidelberg en begint te schrijven.

In vierhonderd pagina’s neemt Kromhout zijn lezers mee naar het onrustige München aan het begin van de twintigste eeuw. Klaus groeit op in een gezin dat draait rond Thomas, de grote schrijver, de ‘tovenaar’. Uit de vertelling van Klaus ontstaat het beeld van een vader die het gezin grotendeels aan zijn vrouw overlaat. Hij trekt zich veel terug op zijn kamer om aan zijn nieuwe boek te werken, terwijl hij geen oog heeft voor de noden van zijn gezin en voor de veranderingen in de samenleving. Als zijn vrouw ziek wordt en voor lange tijd uit het gezin vertrekt, laat hij het gezin over aan het personeel.
De tovenaar heeft daarnaast ook weinig oog voor de wereld om zich heen. Zijn broer Heinrich schrijft een politiek boek, waarin hij de oorlog veroordeelt en pleit voor een Europa zonder grenzen. Het boek leidt tot een langdurige ruzie tussen de beide broers, aangezien Thomas juist voor een oorlog is. Daarbij komt dat Thomas geen tegenspraak duldt. Personeel wordt ontslagen als er iets gebeurt wat hem niet aanstaat; dochter Erika mag geen mening hebben over de oorlog.
Duitsland verliest de Eerste Wereldoorlog en lijdt onder de herstelbetalingen. De armoede neemt toe en daarmee de ontevredenheid onder de bevolking. Moeder Mielein doet haar best om de eindjes aan elkaar te knopen en het gezin, dat uiteindelijk zes kinderen telt, van eten en kleding te voorzien. Vader Thomas heeft geen idee van de krapte en ziet niet hoe zwaar zijn vrouw het heeft: ‘Een schrijver komt overal mee weg’, volgens Klaus.
Intussen ontdekt Klaus dat hij gevoelens heeft voor jongens. Zijn vader ziet het en het lijkt alsof dit het moment is waarop er afstand tussen vader en zoon ontstaat. Thomas veroordeelt het dandy-achtige gedrag van Klaus, die daarop vlucht en zich afsluit voor de werkelijkheid. Afgewezen, onbegrepen, altijd in de schaduw van de tovenaar.

Kromhout beoogde met Een Mann een familieroman voor (jong-)volwassenen te schrijven. In deze opzet lijkt hij geslaagd: Een Mann leest vlot door het ongecompliceerde taalgebruik, de gedetailleerde beschrijvingen en de duidelijk gemarkeerde structuur. Tegelijkertijd wordt duidelijk dat Kromhout voornamelijk ervaring heeft als jeugdboekenschrijver, wat ertoe kan leiden dat volwassenen die gehoopt hadden op literatuur zoals Thomas Mann dat schrijft, teleurgesteld afhaken.

Voor wie zich een beetje verdiept in Klaus Mann, biedt Een Mann een aanvulling, een soort voorspelling. Het boek stopt in 1926, maar het leven van Klaus gaat natuurlijk verder. Het vluchtgedrag dat zich in Een Mann aftekent, zal blijvend blijken te zijn. Op zijn 21e hebben hij en zijn zuster Erika al een afstand afgelegd die genoeg is voor een rondje rond de aardbol. Zijn biografie is een aaneenschakeling van komen en gaan; nergens houdt hij het lang vol. Eigenlijk kondigt hij dit in 1926 in Parijs (Een Mann) al aan, als hij zegt dat hij van onpersoonlijke hotelkamers houdt: ‘je kunt komen en gaan’. Alsof hij nergens een band kan of wil opbouwen. In zijn latere leven blijkt dat hij niet kan omgaan met sex, drugs en rock ‘n’ roll en dat hij zich altijd onbegrepen voelt. Uiteindelijk is hij in 1949 gestorven aan een overdosis slaapmiddelen. Wie Kromhouts Een Mann leest, kan zich voorstellen welke worsteling het leven voor Klaus Mann is geweest.